Як спыніўся я за хатай, Як пайшоў, —Ні прыстанішча, ні сьвята Не знайшоў.Сьвецяць зоры дабрадзейна, Зіхацяць, —Маёй толькі безьзямельнай Не відаць.Я з рукамі позна, рана К сім і тым:І к сваёму і да пана, — Служу ўсім;I ару, і бараную, Засяю,На ўрадлівасьць жа гляджу я Не сваю!Пастыр стадка ў поле гоніць I пяе:Дзе ж кароўкі, валы, коні, Дзе мае?Ці на небе хмары тыя, Ці ў вадзе?I сюды я, і туды я — Ой, нідзе!За кусок той хлеба чорны Ты аддайСілу, думкі, — будзь пакорны I чакай!..Нямой рыбай аб лёд біся Век-вякомI ў магілку паваліся Бедаком.Вецер енчыць, сьвішча ў полі, Вольна дзьме,Кляне, моліцца ў нядолі За мяне.Ходзяць хмары чарадою Над зямлёй,Плачуць, плачуць нада мною Сіратой…
3
Што за шчасьце, што за доля, Мой Божа!Ані хаткі, ані поля, Ні збожжа!..Па чужых кутах бадзяцца Век трэба,I гавець, і адгаўляцца Бяз хлеба,Гінуць сілы над чужою Работай.Заліваесься сьлязою З ахвотай.Ці тут п'яўкі, ці тут людзі — Хто зьведаў? —Адно ўнуку сохнуць грудзі, Як дзеду.Жывеш, мучысься бяз толку, Бяз волі,Хоць жывы лезь у дамоўку Зь нядолі.Пайду к пушчы загукаю Да зоркаў,Як мне ў бедным родным краю Жыць горка…Што за шчасьце, што за доля, Мой Божа!Ані хаткі, ані поля, Ні збожжа…
4
Растапілісь гурбы,Зачарнелі скібы, —Гайда, безьзямельнік!Пашукай сялібы!Шмат зямлі на сьвеце,Шмат на сьвеце хатак, —Толькі безьзямельныхМінуў гэты датак…Скідае куточак,Азярняціць поле, —Бач, пагналі далей,Гоняць без патолі!Пхнецца безьзямельнік,Стогне, уздыхае, —Падпякае сонца,Дожджык палівае.Вецярок калыша,Як галінку тую,Песеньку заводзіць,Як жыцьцё, старую…Не ўздыхай, мой родны!Знойдзеш, — прыйдзе сьвята:Слаўным, роўным станешЗь бедным і багатым!З чатырох дылёвакБудзеш мець мясьціну,На век вечны поляРоўна тры аршыны.Ляжаш там, заляжаш,Бедачок сярмяжны,У дзянькі і ночкіЦіха і паважна…А цяпер, сягоньня,Па лясах, па скібах,Гайда, безьзямельнік,Пашукай сялібы!
