Постаць нязжатая слотамі гноіцца,Птушкай цярэбіцца, ветрам малоціцца. Колас сагнуўся, зьмяшаўся з гразёй;Зжатыя снопікі ў мэтлях валяюцца,Віхрам зрываюцца, зерне зрастаецца… Як жа ты, шнур наш, глядзіш сіратой!Столькі і працы, і поту загнаныміЎложана ў ніву скупую сялянамі, Столькі пайшло уздыханьня, мальбы!Гляньце — усё нішчыцца злой непагодаю,Неба ня зжаліцца над зямлі ўродаю, Неба ня чуе ні скарг, ні кляцьбы.Сэрца забытых крывёй абліваеццаДоля няшчаснага ў полі бадзяецца Рады зьнікуль не відаць і ня чуць;Думы ўзьнімаюцца, думы маркотныя:Што бедакі, хлебаробы гаротныя Холадам, голадам зімнім пачнуць?Белай пялёнкаю сьнег разьлягаецца,З гікам мяцеліца дзіка ўздымаецца, Ў сьцены бязьлітасна валіць мароз…Дзе тут схаваціся, дзе прытуліціся?Дзе на кусок хлеба ў сьцюжу разжыціся? Божа… а сьлёз тых, о, колькі тых сьлёз!..
2
I чаго ж, непагода сьлязьлівая,Непрасьветна вісіш над зямлёй?Што ўрадзіла нам ніва убогая,I таго не сабраць за табой!У пракосе, ў капе, дый няскошанаI стаіць, і гніе сенажаць;I ў снапах, і нязжатым бадзяеццаДабро ў полі, аж сьлёз не стрымаць.I ня хочаш ты гору мужычамуСпагадаць, непагода, ані;Не глядзіш, як ён будзе праводзіціЗь дзецьмі, з жонкай зімовыя дні…Што пачне ён, бядак, як расьсьцелеццаБелы сьвет на дварэ, на страсе?Чым сямейку карміць яму прыйдзеццаI трасянкі з чаго натрасе?Дзіцё плакаці будзе галоднае,Будзе ў хлеве кароўка рыкаць,Будзе сам ён стагнаць, а мяцеліцаБудзе выць, будзе ўсім падцінаць.
Прышла восень…
Прыйшла восень, мужычок, Ой, прыйшла!Глянь, што ў пуню і тачок Прынясла.Працаваў ты, працаваў Круглы год.Разьліваў ты, разьліваў Кроў і пот, —Надзяліў жа малайца Труд вялік:Налажыў куток сянца Наш мужык.Злажыў торпамі ў таку Скарб — снапы:Акалоту у кутку З паўкапы;З копку грэчкі і аўса Ў другі кут.Вось і плата табе ўся За твой труд.Ідзі ў ток, ідзі да дня Цэпам біI кароўку, і каня Накармі.Адбяры, што ўзяў вясной, У магазын,Насып мех ты збажыной, Вязі ў млын…Прыйшла восень, мужычок, Ой, прыйшла!Глянь, што ў пуню і тачок Прынясла.
