Читать «Маці Ветру» онлайн - страница 2
Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч
Прыцемак гатаваўся агарнуць зямлю, калі ён звярнуў з дарогі і, быццам выгадваючы час, хутка паскакаў на поўдзень, у напрамку да Сожа. Тут ехаць было выгодне: пачыналіся нетры з магутнымі ялінамі, з цэлымі вадаспадамі мхоў, якія ліліся між дрэў, па адхоне. Хавацца было няма чаго, сюды амаль не заходзілі карныя загоны, а разбойнікаў чалавек, відаць, не баяўся: гэта ўсё ж былі “свае”.
Было ўжо цемнавата, калі ён, некалькі разоў зверыўшы па нейкаму шматку лубу свой шлях, выбіўся на закінутую каралеўскую борць.
Палазнікі, што выдзіралі мёд, відаць, год дзесяць не былі тут, і пчолы пакінулі старыя карэнікі, што яшчэ віселі на дрэвах. Капыты каня ступалі асцярожна, на конніка зверху сыпаліся сухія крыльцы пчол (“Мусіць, і куніца-мядоўка гасцявала тут” — падумаў ён).
На галіне дрэва вісеў забыты лубок. Чалавек зняў яго — соты ляжалі там, мёд паспеў зацукравацца і счарнець.
“Вось так і наша краіна, — падумаў чалавек. — Палазнікаў няма, лубкі вісяць пустыя, сапрэлі лезівы, што дапамагаюць бортніку лезці на дрэва, куніцы прагныя ядуць мёд, разляцеліся працавітыя пчолы. Хіба магчыма так жыць? А борць была добрая. Пэўна, не менш як тры мёдніцы мёду за палаз выдзіралі і ў кожнай дванаццаць гарнцаў. Няма жыцця! Вакол кожнага маёнтка “крэс”. Едзеш — плаці грошы. Гандлюеш — бяруць за глотку, бо адбіваеш грошы ў караля. Судзíцца — засудзяць, а выйграеш справу — плаці “паметнае” суду гэткае, што лепш бы прайграў. Сялян-бортнікаў б’юць карбачамі — не рабіце шкоды каралю. Знішчаюць народ!!!”
Невясёлыя думкі раіліся ў галаве чалавека, калі ён ад борці выдзіраўся па ледзь прыкметных засечынах, па закінутых бабровых жэрэмях на ўзлессі. Было ўжо добра поначы, калі дрэвы пачалі радзець і ён пабачыў цьмяную істужку Сожа, лугі і невялічкі хутар, або, лепей сказаць, пачынак, хат на дваццаць, што прыткнуўся непадалёку ад узлесся. Дзе-нідзе міргалі агеньчыкі, цёмныя садкі ахапілі хаткі, ласкавая стаяла ціша.
Але нават гэты мірны малюнак не радаваў конніка.
“Яго хата, як казалі, апошняя злева”.
І ён паволі паехаў вулкаю. Ціхая вуліца беларускай вёскі яшчэ не спала, але як толькі тупат капытоў прагучэў у цішы — шмат што змянілася. Гаснулі агеньчыкі ў некаторых вокнах — мусіць, гаспадары з трывогаю слухалі ўпэўнены стук капытоў, сядзелі ў цемры і чакалі.
Пахла гноем, цёплым малаком.
Коннік адчуў, як нешта зашчыпала яго вочы, цвёрды камяк стаў у глотцы.
“Божа! І да гэтага давесці?!”
З канца пачынка нечакана пачалі даносіцца гукі спеваў. Гэта было дзіка ў такім месцы і ў такі час. Коннік пабачыў вялізную хату, крытую цясінай, каля яе сад і цёмныя плямы нейкіх дваровых будынкаў.
Вокны былі ярка асветлены, на высокую галерэю вакол хаты выляталі часам гукі рогату і спеваў. Да конавязі былі прывязаны коні, стаялі валакі, вазы і котчыя вазкі, крытыя зверху.
І раптоўна прыгожы высокі мужчынскі голас вылецеў з акон і паляцеў над пушчаю, над Сожам. Спявалі па-лацінску нейкую песню, накшталт шкалярскай, і яна гучэла язычаскай радасцю жыцця, страсцю і дзёрзкасцю:
