Читать «Скарб Загорскай камяніцы» онлайн - страница 2
Николай Михайлович Водоносов
Стаяў на той рэчцы і млын, і быў на ёй ставок, але цяпер вада спушчана, млын маўчыць.
Калі глядзець ад яго на хутар Гурэцкага, то можна ўбачыць там доўгую абору, за ёй віднеўся высокі паркан, якім была адгароджана сама будыніна — дабротны пяцісценак з чырвоным чарапічным дахам, са шматлікімі прыбудовамі, з верандай перад квяцістым палісаднікам. Турэцкі быў на шмат багацейшы за свайго суседа, пана Красоўскага. Праўда, да сапраўдных паноў ім было далёка, але вясковыя людзі так звалі. Іх уладанні цягнуліся на кіламетры — з палеткамі, лугамі і лясамі. У Турэцкага і палеткі лепшыя, на больш высокім месцы, і паша — травяністыя паплавы. Адных коней у яго было дзесяткі два, абора поўнілася сытымі каровамі. Там і цяпер у асобным памяшканні стаялі трыер, сячкарня, касілка і дзве жняяркі. І гэты млын з крупадзёркаю, ваўначоскай ды прасам, на якім ціснулі з ільнасемя алей, таксама належаў Гурэцкаму…
Калі ж глядзець ад ракі на хутар Красоўскага, які таксама быў за мурагом, метраў за трыста, то можна ўбачыць, што амаль за хутарам пачынаўся густы ельнік. Нешырокая паласа жыта амаль не бачна. Ды і сама будыніна больш падобна на звычайную сялянскую хату. Адно — крыта яна не саломай, а гонтай. І вокны ў ёй невялікія, з паўночнага боку, ад ельніку, глухая сцяна. Побач з хатай стаялі два хлявы і варыўня. Ельнік за агародамі і жытам паступова пераходзіў у багну з дробнымі бярозкамі ды сасонкамі, з імшыстымі купінамі, на якіх вясною, калі сыходзіў снег, буйнымі чырвонымі пацеркамі ляжалі спелыя — аж свіціліся наскрозь — журавіны…
Тых паноў даўно няма. За гэты час шмат якія будынкі разабралі ды расцягнулі жыхары бліжэйшых вёсак — Пабярэжжа, Замошша ды Калінаўкі. Млын таксама занядбалі: мелалёвыя — бронзавыя ды медныя — шасцерні хтосьці зусім нядаўна паздымаў, у адну ноч, а драўляныя, з дубу, пакрышыў, няйначай, молатам ці калуном. Ставок таксама быў знішчаны, азярына сплыла, спакваля зарастала кустоўем.
Але ўсё ж млын высіўся над рэчкай грозны, маўклівы. І было ў тым маўчанні штосьці пагрозлівае, страшнае.
Так думалася і Міколу, пятнаццацігадоваму хлапцу, які нядаўна разам з маткай пасяліўся на хутары Гурэцкага, бо іхняя хата згарэла. Тады ў Калінаўцы згарэла ледзь не палова вёскі, але жыць на хутары ніхто не хацеў — баяліся. А вось Мірон з Міроніхай і двума сынамі — Алесем і Петруком — не збаяліся, паехалі першыя. Тады перасяліліся туды і яны з маці, балазе пакояў у хаце было аж пяць — пяцісценак выглядаў палацам у параўнанні з сялянскай хатай. Адным словам, жыллё было шыкоўнае, з светлымі вокнамі, з прыгожым чыгунным камінам у зале, з грубкай звычайнай, толькі абкладзенай кафляй, печчу, з якой можна было, адкінуўшы вечка, вылезці на гарышча, закіданае розным хатнім ламаччам.
Хлопцы — Алесь і Мікола — былі аднагодкі, вучыліся ў адным класе. Пасябравалі яны адразу і моцна. Разам хадзілі ў лес па грыбы, разам на Казе лавілі рыбу. Яны, можна сказаць, цэлае лета моклі ў той Казе ад ранку да вечара. Вярталіся дадому кожны раз з ладным уловам: ракаў і мянькоў яны цягалі з нораў проста рукамі і кідалі іх у вялізную торбу, а потым усю сваю здабычу дзялілі пароўну і шчаслівыя ішлі дадому. Шчаслівыя таму, што рыба — гэта ўжо наедак. Пашэнціла новым «панам» і з хлебам. У той галодны год, як толькі перабраліся, у куце аборы хлопцы, гуляючы, знайшлі цэлую гару мякіны, умецця, прыкіданую саломай. Раскідаўшы тую салому, яны заўважылі, што мякіна напалову з жытам…