Читать «Чарадзейныя яблыкі» онлайн - страница 72

Слуга паспешліва падняў прыбор і змяніў на новы. Убачанае вельмі ўразіла госцю. Яна забыла пра ежу, недаўменна паглядзела на князя. Той сядзеў, апусціўшы вочы. Яму было сорамна за выпад жонкі…

Невядома, які працяг атрымала б гэтая размова, калі б яе не перапыніла нечаканая падзея. Белыя дзверы Сталовай залы раптам расчыніліся, і агромністага росту гайдук Дземянцей укаціў у залу каляску, у якой сядзеў дваццацігадовы князь Іржык. Здаровыя чорныя валасы прыдуркаватага юнака былі ўскудлачаны, а ў круглых мутнаватых вачанятах блішчэла страсць. Панічу хацелася сваволіць. Ён падкаціў да стала, ударыўся аб яго і закрычаў, нібыта дзікі звер. Прадбачлівы Дземянцей ухапіў яго за плечы, каб перашкодзіць яму залезці на стол.

У панны Марыі нешта сціснулася ў грудзях. Есці яна ўжо не магла. Паводзіны і выгляд ідыёта выклікалі ў яе грэблівасць і страх.

Між тым Іржык працягнуў рукі наперад і пачаў штосьці гнюсавіць, пускаючы сліну. Відаць, пабачыўшы ежу, ён патрабаваў, каб яго хутчэй накармілі. Заўважыўшы князя Станіслава, ён з хвіліну ўглядаўся ў яго, імкнучыся прыпомніць, хто гэта перад ім, потым знянацку па-ідыёцку засмяяўся і захлопаў у далоні. Слугі, каб адцягнуць яго ўвагу, паставілі перад ім талерку з супам. Вылавіўшы мяса, Іржык паспешліва сунуў яго ў рот. Дземянцей хацеў падсунуць бліжэй да яго талерку. Але ў адказ пачулася такое грознае бурчанне, нібыта перад прысутнымі сядзеў не чалавек, а здзічэлы кот. Праглынуўшы мяса, Іржык перакуліў талерку і пацягнуўся да салаты. Дземянцею нарэшце ўдалося павязаць яму сурвэтку на грудзі.

Не жадаючы бачыць такое баляванне ідыёта, князь падняўся і, перахрысціўшыся, выйшаў з залы. А за ім — панна Марыя і княгіня…

У калідоры панна Марыя паглядзела на княгіню са спачуваннем. Ёй раптам стала яе шкада. На некаторы час яна забылася пра розныя страшныя расказы прыслугі. Ёй захацелася выслухаць няшчасную. Не дамаўляючыся, абедзве завярнулі ў бліжэйшы пакой.

Яны ўселіся ў крэслы каля высокага, упрыгожанага ў верхняй частцы вітражамі акна. У вачах старой княгіні блішчэлі слёзы, але яна была занадта ганарыстай, каб жаліцца.

— Вось так, мая мілая, — пасля доўгай паўзы казала яна. — Цяпер ты ведаеш, які ў мяне сын. Што рабіць?.. — Яна выцерла слёзы, затым працягвала: — Дактары сцвярджаюць, што ён нармальны. Толькі недастаткова развіты. Бачыш, ён паводзіць сябе зусім, як дзіця. Таму што ніхто з самага нараджэння не займаўся па-сапраўднаму яго выхаваннем. Князь заўсёды рабіў выгляд, быццам бы нічога не ведае. А што я магла? Хлопчык дрэнна чуе. Акрамя таго ў яго слабыя ногі. Канечне, ён мог бы хадзіць, ды лянуецца. Ён прадастаўлены самому сабе: што захоча, тое і робіць. Слугі цягаюць яго то на паляванне, то на катанні. І ён задаволены!

Яна замоўкла так нечакана, як і пачала сваю споведзь. Гора, якое здавалася ёй некалі неверагодным і, безумоўна, адклала на яе характары сваю адмеціну, даўно ўжо прытупілася. Яна ўсё яшчэ верыла ў тое, што пройдзе цяжкі ўзрост, і яе сын набудзе розум і важнасць. Гэта наіўная вера зыходзіла з абсалютна замкнутага вобраза жыцця княгіні: яна рэдка прымала гасцей і амаль нікуды не выязджала сама. Яна, як той малюск: зачынілася ў сваім доме і выношвала ў самой сабе і сваё гора, і свае надзеі.