Читать «Пастка для пярэваратня» онлайн - страница 39
Алексей Николаевич Якимович
— Не стагні,— дакрануўся да твару Ясь. — Я тую змяю касою на кавалкі пасек і ў балота кінуў.
— Пасек?
— Я так бег, каб цябе выратаваць! На балота са Слоніма княскі дружыннік прыскакаў, сказаў нам, што крыжакі ў рэчку змяю пусцілі.
Крыжакі… Няўжо зноў наляцяць, закутыя ў жалеза? Няўжо зноў дзідай, дзідай?..
Янка тузануўся, стараючыся вырвацца.
— Пусці-і-і…
— Не бойся. Мы тых крыжакоў разбілі. З шалёнага атрада яны. Аднаго ў палон узялі, князю перадалі. Хіба не ведаеш? Прызнаўся крыжак, што змяю ў Шчару пусцілі. З-за мора яе прывезлі. Няма яе. Чуеш?
Янка сеў, перасільваючы млявасць. Сонца свеціць. Матылі лятаюць. Сонца… Матылі…
— Чую, — азваўся.
— Сказаў нам княскі дружыннік. А ў мяне ў галаве як тахне: «Змяя там, дзе вы». Быццам падказаў хто. Схапіў касу і сюды. Пасек праклятую.
— Яначка, ты ў ваду ўпаў, калі Ясь прыбег, — прамовіла Алеся.
— Табе не баліць? — Ясь пальцамі памацаў ягоныя грудзі, спіну, прамовіў: — Здаецца, косці цэлыя. Устань.
Янка ўстаў. Ступіў крок, другі. Баліць у грудзях. Нічога. Пройдзе. Няма крыжакоў. Няма іхняй заморскай змяі.
— Ідзіце дамоў,— сказаў Ясь. — Я вашым накажу. Пабягу. Ідзіце.
Ясь схапіў касу і шпарка пакрочыў, раз-пораз азіраючыся. А недзе за ракой гучала: «Ой, рэчанька, рэчанька…»
Мабыць, дайшлі б да вёскі без прыгод, калі б Мацей не азірнуўся, не крыкнуў:
— Гляньце! Васілевіцкія плывуць. Сапраўды, з-за павароткі ракі паказаўся човен, у якім сядзелі Антон і Макар.
Янка цяпер зусім не хацеў сустракацца з імі. Хацелася аднаго: зайсці ў хату, упасці ніцма і ляжаць, ляжаць…
Човен уткнуўся носам у бераг, стаў.
— Эй! — галёкнуў Антон.
— Васілі-кавалі… Мала вам на Каўпаку далі? — рэзнуў Мацей.
— Хочам пагаварыць, — гукнуў Антон. Мацей у адказ:
— Чаго вас прынесла? Чый бераг, таго і рыба. Мала вам сваёй ракі? Пакажам дзе ракі зімуюць.
— Запытацца хочам.
— Скруцім рогі,— расхрабрыўся Мацей.
— Маўчы, жаўтароты, — не сцярпеў Антон. Мацей зачмыхаў, нібы вожык, ад якога забралі сподачак з малаком, а пасля крыкнуў:
— Антон вылез з баразён!
— Мацейка, памаўчы. Мацей заскакаў на беразе.
— Рабы! Рабы! Рабы крыжак. Янка глянуў на брата. Крыжаком Антона абазваў. І як толькі язык павярнуўся? Крыжакі — лютыя ворагі. А ён крыжаком абазваў. Есць даўні закон. Ен такога не дазваляе. Як бы там ні было, а Антон свой, сусед. Свайго крыжаком абазваць!.. Парушыў Мацей закон, пераступіў мяжу.
— Ну, Мацейка, пачакай, — крыкнуў Антон. — Пакруцішся як уюн на патэльні.
Янка пачуў, як Макар звярнуўся да Антона:
— Я табе што казаў? Не трэба было плыць да іх. А Мацей на ўсё горла закрычаў:
— Рабы! Рабы! Рабы крыжак! Янка тузануў яго за плячо.
— Чаго стаў слупам? Хадзем.
— Мы з вамі яшчэ сустрэнемся, — данеслася наўздагон.
«Яны ж хацелі з намі памірыцца, — дайшло да Янкі.— А Мацей вунь як на іх. Парушыў даўні закон. А я ні слова яму не сказаў, не перапыніў. Выходзіць, што заадно з ім. Пляма і на мне. Парушылі…»
Ён ішоў бы ў сне. Анічога не заўважаў. Ногі самі сабою вялі па той сцяжынцы, якую таптаў, пратоптваў. Часам выплывалі, як з небыцця, шкляныя нерухомыя вочы. Тады здавалася, што канец свету, што ніколі-ніколі не зможа радавацца, смяяцца.
