Читать «Пастка для пярэваратня» онлайн - страница 33

— Дык як раней жытло рабілі? — перапыніў думкі Мацей.

— Замест падмурка клалі чарапы мамантаў, а пасля сухажыллямі ці скуранымі паскамі замацоўвалі сукі, шкілеты загінуўшых жывёл, якія зверху накрывалі шкурамі. А шкуры прыціскалі касцямі. Зімою распальвалі там вогнішча, грэліся, спявалі, б'ючы ў бубны, выводзячы трэлі на касцяных свісцёлках, дудках.

Янка ўявіў тое даўняе жытло, падобнае на будан, які і яны, хлапчукі, у лесе часта рабілі. Вядома, у хаце, асабліва зімою, лепей, чым у такім будане. Але ж людзі весяліліся, песні спявалі. Дружна жылі, як і цяпер. Калі б не было згоды, то не спявалі б песень. Вунь адкуль іхняя сённяшняя дружба пачатак бярэ! Здаўна. Моцную сілу дружба мае. Магутныя маманты згінулі, а яна жыве, красуе. Добра было б, каб яшчэ многія — многія леты жыла. Інакш…

Прыгадалася, як наляцелі крыжакі, як схапілі яго і Мацея, як пасля стаялі жалезнай сцяной. «Адзін дасуж, ды не дуж», — падумалася.

Ён дагнаў Яся, сказаў:

— Ты нядаўна казаў, што мы славяне. Славяне — гэта хто?

— Народ. Ёсць шмат народаў. Наш народ славянскі. Калісьці славяне жылі плямёнамі. Разам на паляванне хадзілі, разам ваявалі. Усё-ўсё разам рабілі.

— А як наша племя называлася? — рупіла дакапацца Янку.

— Мы панямонцы, — сказаў Ясь. — Нашы прашчуры — крывічы, дрыгавічы, радзімічы. Гэта тры славянскія плямёны.

— Ясь, — нясмела азваўся Янка, — крывічы, дрыгавічы і радзімічы розныя плямёны. Чаму яны блізкія нам, панямонцам? Не даходзіць да мяне.

— Цікаўны ты, — сказаў Ясь. — На запытанне ёсць і апавяданне. Вядома, спярша крывічы, дрыгавічы і радзімічы паасобку жылі, але адзін аднаго не цураліся. Сустракаліся, у госці ездзілі, ад ворага разам бараніліся. Здаралася, спустошыць вораг вёску альбо горад. Куды падзецца тым, каму пашчасціла жывым застацца? Ішлі да сваіх, да блізкіх, якія прымуць, якія прывецяць. З-пад Сажа на Шчару, з-пад Шчары на Сож.

— Як наш Алекса? — падала голас Алеся.

— Як наш Алекса. Я яшчэ так думаю: пасля аб'ядналіся яны, каб лягчэй было абараніцца. Продкі крывічоў, дрыгавічоў, радзімічаў сёння жывуць не толькі каля Нёмана, каля Шчары, каля але і каля Дняпра, каля Свіслачы, каля Нямігі, каля Прыпяці. Усё гэта Радзіма нашая.

— Усё гэта Радзіма нашая, — паўтарыў Янка. Успомнілася, як і бацька казаў, што ў паход на ворага ідзе не толькі Слонімская харугва, але і Гарадзенская, Берасцейская, Дарагічынская. Плячо ў плячо воі б'юцца, бо Радзіма адна. Б'юцца, абараняюць не толькі Парэчча ці Васілевічы, але і іншыя вёскі. Радзіму абараняюць. Сёння ты яе абароніш, заўтра яна цябе. Вось чаму людзі, калі віцы прышлюць, як адзін за зброю бяруцца. Радзіму ў крыўду не даюць.

Ідзе Янка поруч з Ясем, думае, разважае. Новы свет адкрываецца перад ім. І да гэтага адкрываўся. Лісцікам у траве, пчолкай на кветцы, хмаркай на небе. Ды не такі. Нейкі не такі. Іншы. Гэты цяжэй зразумець.

Змяя ў Шчары

Яны непрыкметна выйшлі да Шчары.

— Бачыце вунь тыя кучы галля? — тыцнуў пальцам Ясь.

Сапраўды, каля густых лазнякоў, каля берага, горбілася невялікімі копкамі галлё, пачарнелае ад дажджоў.