Читать «Тарэадоры з Васюкоўкі» онлайн - страница 32

Падхапіўся я, сарваўся з месца, хацеў да яго кінуцца, ды адразу і спыніўся. Успомніў — не да мяне яму цяпер, перад адказнай «сяброўскай» сустрэчай з дзедам. Не паклікаў я яго, нават не варухнуўся, каб не паказаць, што я тут.

Схіліўшы сваю грэшную галаву, важка ступіў Ява на ганак. Зарыпеў дзвярамі. Знік.

А я гляджу на асветленае акно хаты затаіўшы дыханне. Мільгацяць у акне цені, чуваць гнеўны голас дзеда Варавы — усё гэта сведчыць пра тое, што «сяброўская» сустрэча пачалася адразу з ліку адзін-нуль не на карысць Явы.

І пры кожным гуку, пры кожным руху ценяў уздрыгваю я, нібыта са мною праводзіць «матч» дзед Варава.

РАЗДЗЕЛ VIII. Што здарылася з Явам. «Не паеду я...». «Дзяцей б'юць толькі імперыялісты...»

Ранак быў сонечны і бліскучы, як новыя чаравікі.

Не ранак, а песня звонкая піянерская.

Але сэрца маё не спявала, не. Прачнуўшыся, я адразу ўспомніў пра Яву.

Я падхапіўся і як ашпараны кінуўся да яго — як жа ён там, як?

Праскочыў гарод і спыніўся каля крывой грушыны.

Ява сядзеў на прызбе і рэзаў бульбу і буракі для свінні. Я разгубіўся. Я не пазнаў яго. Хіба гэта ён, геройскі Ява, той, хто першы сярод хлопцаў скочыў у рэчку з саменькага вяршка старой вярбы? Той, хто выпусціў у клубе на лекцыі савяня! Хто павесіў дзедавы споднікі на тэлевізійную антэну? Не, гэта не ён! О людзі! Што вы зрабілі з маім сябрам! І тут я ўспомніў пра сваю чацвёрку. Чацвёрку за кантрольную. І мне зрабілася так прыкра, нібыта я здраднік. О, я многае цяпер аддаў бы за тое, каб у мяне была тройка (я не кажу ўжо пра адзінку ці двойку). Мне было б лягчэй! Як бы добра я тады адчуваў сябе перад Явам! Між намі не было б такой прорвы. Я падступіўся бліжэй да Явы.

— Здароў, Ява! — ціха прывітаўся.

— Здароў! — гэтак жа ціха адказаў ён, не падымаючы галавы.

— Ды плюнь ты, Ява! Плюнь, я табе кажу! Ну, падумаеш — работа на лета. Дробязі. Вось у князя Ўладзіміра ў дзяцінстве, кажуць, таксама былі двойкі. Па гісторыі... А які яму помнік на Ўладзімірскай горцы ў Кіеве паставілі!

— Не мані. Не было ў яго двоек.

— Было, было, — ажывіўся я, радуючыся, што Ява адказаў на мой жарт. — А калі не было, дык магло быць. Падумаеш! А ў Пушкіна точна здаралася. Ён жа такое вырабляў!

Я гаварыў і ўважліва сачыў — усміхнецца Ява ці не. Я замаўчаў. Памаўчаў трохі, потым ціха запытаў:

— Дык як жа яно так атрымалася?

Ён толькі махнуў рукою.

— Не пытайся.

— Ды што ж?

Ён уздыхнуў.

— Яшчэ трохі — і ад мяне толькі бурбалкі на вадзе засталіся б...

— Ды ну! Раскажы!

Ён зноў уздыхнуў.

— Дык вось выскачыў я з хаты пад ранічку — на хвілінку... У бур'ян. Яшчэ толькі шарэць пачынала. Сонны, як муха, выскачыў. Працэнтаў на дзевяноста яшчэ спаў. Толькі адно вока трохі расплюшчыў, каб не зачапіцца за што. Стаў у бур'яне і нават вока заплюшчыў — сплю... І тут чую галасы — за парканам у Кнышоў. Прыглушаныя... Сон адразу — як рукою. «Тыж толькі глядзі мне, каб ніхто не бачыў...» Гэта яна, Кнышыха. А ён: «Не вучы вучонага...» А яна: «Вучоны! А потым перадачы насі, ага?» А ён: «Ну, не баба, а чорт ведае што! Турма народаў!» А яна: «Маўчы, пусцяльга! Калі б не я...» А ён: «Нічога-нічога. Я свайго дачакаюся! Пабачыш, які я пусцяльга!»А яна: «Ідзі ўжо! Разбалбатаўся! Суседзяў збудзіш». І — ррып! Гэта ён за фортку выйшаў. Бачу — ідзе па вуліцы. Азіраецца, як злодзей. На плячы вясло, мяшок з нечым, у руцэ серп, як шабля, паблісквае. Разгубіўся я: што рабіць? Куды гэта ён? Але зразумела — па нейкай сваёй шпіёнскай справе! Па цябе бегчы — не паспею. Вунь ён ужо дзе. А школа? Ну, думаю, яшчэ толькі гадзіны чатыры — паспею. Не даруе мне айчына, калі я такую справу правароню. Можа, ён зараз нейкае дзяржаўнае злачынства будзе рабіць. Недарэмна ж яго Кнышыха турмою, перадачамі палохала. А я пра ўласную скуру дбаю. Не, трэба ісці. Схапіў вясло, вудачкі (для канспірацыі) — і за ім. А тут з-пад ганка Сабакевіч выскачыў. Я спачатку прагнаць яго хацеў, а потым думаю: няхай, сабака ў такіх справах заўсёды можа спатрэбіцца. Узяў яго з сабою. На беразе пачакалі ў карчах, пакуль Кныш адплыў, а тады і мы следам. Вось тут мне і не пашчасціла. Як назло, усе добрыя чоўны дзед на бераг павыцягваў — учора смаліў. На вадзе была толькі тая гнілая пласкадонка, з якой мы падводную лодку зрабіць хацелі. Не было калі мне — я на тую пласкадонку, Сабакевіч за мной і — гайда! Плыву ціха, асцярожна і ўвесь час пільную: і каб Кныша не згубіць, і каб ён мяне не прыкмеціў (за чаратамі хаваюся). Заўважаю — плывём мы ў бок Высокага вострава. Далёка ўжо ў плаўні забраліся. Ажно раптам бульк — на табе! Прыгледзеўся, у чоўне, якраз на сярэдзіне днішча — дзюрка (руку можна прасунуць), і вада адтуль свішча, аж булькае. Як з той трубы, што ў арыфметычных задачах, памятаеш — «з адной трубы ўліваецца, а з другой выліваецца». Тая розніца, што ў мяне толькі ўліваецца... Ой-ой-ой! Праз хвіліны дзве будзе поўны човен і... Да вёскі плысці позна. Дый лотаць там такая і трава, ты ж ведаеш — умомант рукі і ногі аблытае, і ідзі сабе на корм ракам. Ну, ды пра сябе я не думаў. Сабакевіча шкада: булькне сабачка — і анігадкі! Сядзіць ён на носе мокры, дрыжыць усім целам і пазірае на мяне жаласліва. Гэта ж ён вінаваты. Дзюрка была заткнутая нейкай анучай. А Сабакевіч смыкаў яе, смыкаў і выцягнуў — дагуляўся. Я бачыў, як ён яе шматаў, але не падумаў... Што тут казаць, позна я схамянуўся. Махаю вяслом, аж хэкаю. Пра Кныша ўжо не думаю, трэба ратаваць Сабакевіча, прыставаць да якога-небудзь вострава. А навокал чарот толькі, зямлі не відна. А вада ўсё прыбывае і прыбывае, ужо лыткі мне халодзіць. Я галавою ва ўсе бакі кручу — сушу-зямлю шукаю. Нарэшце заўважыў нейкі астравок і з усіх сіл да яго. Ледзьве паспеў. Ад майго чоўна над вадою засталося толькі сантыметры два: такая сабе «рамачка» плыла — усярэдзіне вада, навокал вада, узровень аднолькавы. І я ў гэтай «рамачцы», як партрэт. Яшчэ трошкі — і быў бы гэты партрэт у чорнай рамачцы... Схапіў я Сабакевіча на рукі — і на бераг.