Читать «Населены востраў» онлайн - страница 168

— Падпольле ні чорта ня ведае, — пахмурна прамовіў Зэф. — Адкуль мы ведаем, што гэта такое — вайна з выпраменьвальнікамі за сьпіной?

— Грош вам цана, — сказаў Максім, не ўтрымаўшыся.

Зэф незабаўна ўскіпеў.

— Ну, ты! — гаркнуў ён. — Лягчэй! Хто ты такі, каб вызначаць нам цану? Адкуль ты зьявіўся, масаракш, што патрабуеш ад нас таго і гэтага? Баявое заданьне табе? Будзь ласкаў. Усё ўбачыць, выжыць, вярнуцца, далажыць. Табе гэта здаецца занадта лёгкім? Выдатна! Тым лепш для нас... І хопіць, масаракш. Я хачу спаць.

Ён дэманстратыўна павярнуўся да Максіма сьпіной і раптам закрычаў гульцам у косьці:

— Гэй, там, далакопы! Спаць! Пайшлі па нарах!

Максім лёг на сьпіну, заклаў рукі за галаву і стаў глядзець у нізкую вагонную столь. Па столі нешта поўзала. Ціха і злосна лаялі адзін аднаго, укладваючыся спаць, далакопы. Сусед справа стагнаў і павіскваў у сьне, — ён быў прырэчаны і спаў, можа быць, апошні раз у жыцьці. І ўсе яны вакол, што ўсхропвалі, сапелі і варочаліся, спалі, напэўна, апошні раз у жыцьці. Сьвет быў цьмяна-жоўтым, душным, безнадзейным. Стукалі колы, лямантаваў паравоз, патыхала гарам у маленькае рашэцістае вакенца, а за вакенцам праносілася панурая безнадзейная краіна, краіна беспрасьветных рабоў, краіна прырэчаных, краіна хадзячых лялек...

Усё згніло тут, думаў Максім. Аніводнага жывога чалавека. Аніводнай яснай галавы. І зноў я сеў у галёш, бо паспадзяваўся на кагосьці ці на штосьці. Ні на што тут нельга спадзявацца. Ні на каго тут нельга разьлічваць. Толькі на сябе. А што я адзін? Ужо настолькі гісторыю я ведаю. Чалавек адзін ня можа ні чорта... Можа быць, Чараўнік мае рацыю? Можа быць, адхінуцца? Спакойна і холадна, з вышыні свайго веданьня немінучае будучыні, пазіраць, як кіпіць, варыцца, плавіцца сыравіна, як падымаюцца і падаюць наіўныя, няёмкія, няўмелыя змагары, сачыць, як час выкоўвае зь іх булат і апускае гэты булат для загартоўкі ў патокі крывавага бруду, як сыплецца трупамі акаліна... Не, ня ўмею. Нават думаць у такіх катэгорыях непрыемна... Страшная штука, аднак, — сталая раўнавага сілаў. Але ж Чараўнік сказаў, што я — таксама сіла. І ёсьць канкрэтны вораг, значыць, ёсьць пункт прыкладаньня для сілы... Шлёпнуць мяне тут, падумаў ён раптам. Абавязкова. Але ня заўтра! — строга сказаў ён сабе. Гэта здарыцца, калі я праяўлю сябе, як сіла, не раней. Дый і тое — паглядзім... Цэнтр, падумаў ён. Цэнтр. Вось што трэба шукаць, вось на што трэба накіраваць арганізацыю. І я іх накірую. Яны ў мяне будуць займацца справай... Ты ў мяне будзеш займацца справай, прыяцель. Бач, як храпіць. Храпі, храпі, заўтра я цябе выцягну... Добра, трэба спаць. І калі мне ўдасца паспаць па-чалавечы? У вялікім прасторным пакоі, на сьвежых прасьцінах... Што ў іх тут за звычай — спаць па многу разоў на адной прасьціне?... Так, на сьвежых прасьцінах, а перад сном прачытаць добрую кнігу, потым прыняць сьцяну ў сад, выключыць сьвятло і заснуць... а раніцай пасьнедаць з бацькам і распавесьці яму пра гэты вагон... маме пра гэта, вядома, распавядаць нельга... Мама, ты май на ўвазе, я жывы, усё ў парадку, і заўтра са мной нічога ня здарыцца... А цягнік усё ідзе, даўно не было прыпынкаў, відавочна, хтосьці дзесьці зразумеў, што бяз нас вайны не пачаць... Як там Гай у сваім капральском вагоне? Дзіка яму, напэўна, зараз: там у іх энтузіязм... Пра Раду я даўно ня думаў. Дай-ка я падумаю пра Раду... Не. Ня час... Добра, Максім, дружа, вашывае гарматнае мяса, сьпі. Ён загадаў сабе і тут жа заснуў.