Читать «Напісанае застаецца» онлайн - страница 34

Скарына. Трымайся, брат мой, ужо не доўга…

Адвернік. Пэўна, і Маргарыту і Пятра недзе катуюць… Францыск, ты сказаў ім усё, што хацеў… Можа, зараз пакаемся… для прыліку… каб лягчэй памерці… каб не плявалі… я ўжо не кажу пра абцугі…

Скарына. Мы памрэм не першыя і не апошнія. I не смерць наша ім патрэбна. Рукамі і сумленнем нашым авалодаць хочуць, каб павярнуць на сваю карысць і на шкоду славянскаму брацтву. За святое паміраем, дружа.

Праходзіць Iахім і непрыкметна кідае Скарыне пакуначак. Той разгортвае яго.

Скарына (чытае). «Гэта атрута. Падсыпце яе ў піва Кату. Калі ўсё будзе скончана, я выведу з турмы таго з вас, хто…»

Адвернік (пасля паўзы). Чытай далей, Францыск…

Скарына маўчыць.

Чытай, дружа, і ратуйся, калі ёсць магчымасць. Я той з нас, хто сам не выйдзе. Ці ж не так там напісана?

Скарына. Так! Але я цябе не кіну!

Адвернік. Заві Ката! Не марудзь! Ратуйся! Ты жыць павінен! Сцяпанка жыць павінен! Справа наша жыць павінна!

Скарына. Я не здолею загубіць чалавека.

Адвернік. Чалавека?! Чалавек жа забіў мяне!..

Адвернік памірае.

Скарына (крычыць). Эй! Эй! Хто там ёсць?! Паклічце Кваліфікатара.

Уваходзіць Кат з куфлямі піва.

Кат. Малайцы! Так многія: пакутуюць да апошняга дня, а перад кастром каюцца. I вам добра, і мне лепш заплацяць. (Скарыне.) А вас яшчэ і доктарам пры мне ў катавальні пакінуць могуць. Я калі ўваходжу ў смак, ерэтыкі да кастра паміраюць. Тут без доктара нельга. (На Адверніка.) А яго — не! Яго спаляць! (Ставіць куфлі з півам і вывозіць Адверніка.)

Уваходзіць Кваліфікатар.

Кваліфікатар. Клікалі?..

Скарына (падае Кваліфікатару пакуначак.) Забярыце гэта назад і труціце сваіх катаў самі.

Кваліфікатар чытае запіску.

Кваліфікатар. Знаёмая рука. Ай, Джавані, Махмуд, Іаан, а мог бы яшчэ пажыць… (Скарыне.) А можа, усё ж атруцім Ката? (Выходзіць.)

Скарына (пасля паўзы чытае па памяці).

Вось і прыйшлі мы. Цяпер уявіце паляну. Зубр на паляне стаіць нерухомы, як быццам Роздуму поўны над светам і зменлівым лёсам… Варта — прагон на засоў, — і пайшло паляванне!.. Коп’і і пікі шыбнулі лаўцы, і ўпілася Сталлю булатнай у цела звярынае зброя… Ярасць кіпіць унутры, наліваюцца бельмы Чырванню мутнай, і кроў то цурком, то па кроплях Сочыцца з поўсці, і пеняцца свежыя раны…

(Надоўга замаўкае, нібы пагружаецца ў сон.)

З’яўляюцца прывіды Максіма Грэка, Мікалая Каперніка, Томаса Мюнцэра.

Грэк. Суровы час. Мы таксама захлынаемся ад злобы ўладароў і цемры натоўпу.

Скарына. Хто — мы?

Грэк. Я, Максім Грэк, і браты твае па духу.

Капернік. Я, Мікалай Капернік.

Мюнцэр. Я, Томас Мюнцэр.

Скарына. У чым жа віна ваша?

Капернік. Мы апярэдзілі свой час, якім пакуль кіруюць жорсткасць і цемра.

Мюнцэр. Я пераходжу ад слоў да мяча! Усёй маёй камуне павінна належаць улада мяча!

Капернік. Мой меч скіраваны супраць ворага знешняга — магістра крыжаносцаў Альбрэхта.

Мюнцэр. Марцін Лютэр схіляе магістра Альбрэхта прыняць яго вучэнне.

Грэк. Магістр Альбрэхт шукае саюза з вялікім князем маскоўскім, каб развязаць сабе рукі супраць Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага.