Читать «Мы — хлопцы жывучыя» онлайн - страница 26

Пры немцах млын згарэў. Цяпер там у зарасніку палыну ляжаць толькі два вялізныя круглыя камяні ды валяюцца гільзы ад снарадаў.

Цяпер кожны, у каго ёсць якая бубка, меле яе, як можа, кожны мудрыць па-свойму, кожны сам сабе млынар. Самае простае — гэта таўкач і ступа. Але таўкач не звычайны, а жалезны, такі, як лом, толькі з тупым, расплясканым канцом. Не палянуешся, не пашкадуеш поту, і таўкач сам муку пакажа.

Аднойчы бабка, надумаўшыся нарабіць мукі, абабегала ўсё сяло і прыйшла дахаты з такім вось таўкачом, цяжкім і тупым. На дзень пазычыла. Потым насыпала ў ступу карцы два ячменю, абгарнула ручніком, каб зярняты не выскаквалі на падлогу, і, папляваўшы ў далоні, узялася за работу, аж хата захадзіла. Дзынкае на лаве вядро, дрыжаць у вокнах шыбы, а мукі ўсё не відаць.

— Ну-тка, ты пагрэйся трохі,— прапанавала мне бабуля, выціраючы з твару пот.— Каржы любіш есці?

Я пачаў даволі жвава, хоць жалязяка была цяжкая і не хацела слухацца. Разоў колькі гэкнуў у самы акурат, а потым як заехаў кудысьці ўбок, ледзь ступа не павалілася. Таўкач вырваўся з рук, свіснуў мяне па лбе, з вачэй на падлогу дажджом сыпанулі іскры. Апамятаваўся, а то не іскры, а ячмень са ступы.

— Так,— падбадзёрыла мяне бабка,— болей рассыпай, ідал сухарукі, пад'ясі каржоў.

Адштурхнула мяне ўбок, зноў узялася сама:

— Калі з такой помаччу, дык лепш без яе.

Але і ў яе нічога не атрымалася. Праўда, таўкач паказаў муку, чуць-чуць пабялеў на канцы, а болей мы яе і не бачылі. У бабкі не хапіла цярпення, і яна на ўсё гэта плюнула:

— А няхай яно гарыць!

Лацвей таму жывецца, у каго ёсць уласны саматужны млын — жорны: круці сабе паціху ды круці. Пакуль хата дзеда Мікалая не згарэла, мы таксама не ведалі гора. Былі ў яго жорны. Не бог ведае, праўда, якія, але малолі.

Бабка аднесла таўкач таму, у каго брала, і болей яго ніколі не пазычае — ходзіць малоць па суседзях. А па людзях многа не находзішся: то чалавеку самому трэба, то родзічаў у першую чаргу пусціць, то проста скажа, што жорны зламаліся, хоць і добра чуваць, як яны там, у сенцах, гыркаюць. Розныя людзі бываюць.

Мець свае ўласныя жорны, няхай хоць якія няўклюдныя,— самая запаветная бабчына мара. Тады б яна адчувала сябе чалавекам, не хадзіла б і не кланялася чорту лысаму. Калі б што было — малола, не было — так бы сядзела.

Але няма ў доме гаспадара, не будзе і толку. На мяне яна не спадзяецца, мяне яна і ў грош не ставіць. На яе думку, мае рукі не туды служаць.

— Не туды? — пакрыўдзіўся я.

— Не туды, унук, не туды.

— Ну дык вось — будуць у нас жорны!

— Вой-вой-вой, ратуйце! — чамусьці спалохалася бабка.— Дзе ж ты іх возьмеш? Ці не ўкрадзеш?

— Сам зраблю. Вось пабачыш!

Яна шпурнула на печ торбачку з ячменем, які насіла кудысьці малоць, ды не змалола, і не стрымалася, падкусіла мяне зноў:

— Глядзі толькі і крупадзёрку яшчэ не зрабі.

— Зраблю і крупадзёрку! — не мог ужо стрымацца я.— Хітрасць вялікая — жорны! Ды мы з Санькам...