Читать «Пра вандроўкi вечныя i пра Зямлю (на белорусском языке)» онлайн - страница 5

- Няўжо ты не хочаш пабачыць Марс?

- Яшчэ як хачу! Але я ведаю, гэта не для мяне. Уся мая работа пойдзе прахам. На мяне навалiцца лавiна ўражанняў, якiя я не здолею змясцiць у мае кнiгi, калi вярнуся дадому.

- Ты не разумееш, Том, ты проста не разумееш.

- Цудоўна разумею, вы эгаiст.

- Эгаiст? - перапытаў стары. - Так, вядома, i яшчэ якi! Дзеля сябе i дзеля iншых.

- Я хачу вярнуцца дадому.

- Паслухай, Том...

- Паклiчце прафесара Боўлтана!

- Том, я вельмi не хацеў табе казаць... Я спадзяваўся, што не давядзецца, што ў гэтым не будзе патрэбы. Але ты не пакiдаеш мне выбару.

Стары працягнуў руку да завешанай сцяны, адсунуў заслону i адкрыў вялiкi белы экран, потым пачаў круцiць дыск i набiраць нейкiя лiчбы; экран замiгцеў, ажыў, агнi ў пакоi павольна згаслi - i перад вачамi ўзнiклi могiлкi.

- Што вы робiце? - рэзка спытаў Вулф, зрабiў крок уперад i ўтаропiўся на экран.

- Я зусiм гэтага не хацеў, - сказаў стары. - Глядзi.

Могiлкi ляжалi перад iмi ў яркiм святле летняга поўдня. З экрана дыхнула гарачым пахам летняй зямлi, разагрэтага гранiту, свежасцю ручая, што цурчаў дзесьцi непадалёку. У голлi дрэва пасвiствала нейкая птушачка. Сярод надмагiльных камянёў пакалыхвалiся пунсовыя i жоўтыя кветкi, экран рухаўся, неба паварочвалася, стары круцiў дыск, усё павялiчваючы i нiбы наблiжаючы малюнак... i вось пасярод экрана вырасла змрочная гранiтная глыба - яна расце, наблiжаецца, запаланяе ўсё, яны ўжо нiчога больш не бачаць i не адчуваюць, i ў цемнаватым пакоi Томас Вулф, узняўшы вочы, чытае высечаныя на гранiце словы раз, другi, трэцi, i, задыхнуўшыся, перачытвае зноў, бо гэта яго iмя:

ТОМАС ВУЛФ

i дата яго нараджэння i дата смерцi, i ў халодным пакоi пахне духмянай зялёнай папараццю.

- Выключце, - сказаў ён.

- Даруй, Том.

- Выключце, ну! Не веру я гэтаму.

- Гэта праўда.

Экран пачарнеў, i пакой накрыў паўночны купал неба; пакой зрабiўся склепам, ледзь адчувалася апошняе дыханне кветак.

- Значыцца, я ўжо не прачнуўся, - сказаў Томас Вулф.

- Так. Ты памёр тады, у вераснi тысяча дзевяцьсот трыццаць восьмага.

- I не дапiсаў кнiгу.

- Яе надрукавалi другiя, яны паставiлiся да яе вельмi беражлiва, зрабiлi за цябе ўсё, што трэба.

- Я не дапiсаў сваю кнiгу, не дапiсаў!

- Не бядуй гэтак.

- Вам лёгка казаць!

Стары ўсё не запальваў святла. Яму не хацелася бачыць Тома гэтакiм.

- Сядзь, сынку.

Маўчанне.

- Том?

Нiякага адказу.

- Сядзь, сынку. Хочаш чаго-небудзь выпiць?

Уздых, потым сцяты рык, быццам застагнаў паранены звер.

- Гэта несправядлiва, несумленна! Мне трэба было яшчэ столькi зрабiць!

Ён глуха зарыдаў.

- Перастань, - сказаў стары. - Паслухай. Выслухай мяне. Ты яшчэ жывы так? Тут, зараз - ты жывы? Ты дыхаеш i ўсё адчуваеш, праўда?

Томас Вулф адказаў не адразу:

- Праўда.

- Дык вось, - у цемры Фiлд падаўся ўперад. - Я перанёс цябе сюды, Том, я даю табе яшчэ адну магчымасць. Лiшнi месяц цi недзе каля гэтага. Думаеш, я цябе не аплакваў? Я прачытаў твае кнiгi, а пасля ўбачыў надмагiльны камень, якi трыста гадоў тачылi вецер i дажджы, i падумаў - гэткага таленту не стала! Гэтая думка проста не давала мне жыць, павер. Не давала жыць! Я не шкадаваў грошай, абы толькi знайсцi нейкую дарогу да цябе. Ты атрымаў адтэрмiноўку праўда, кароткую, дужа кароткую. Прафесар Боўлтан кажа, што, калi вельмi пашанцуе, мы здолеем пратрымаць каналы Часу адкрытымi два месяцы. Ён будзе трымаць iх для цябе два месяцы, але не даўжэй. За гэты час ты павiнен напiсаць кнiгу, Том, тую кнiгу, якую марыў напiсаць, - не-не, сынкў, не тую, якую ты пiсаў для сучаснiкаў, яны ўсе памерлi i ператварылiся ў прах, гэтага ўжо не зменiш. Не, цяпер ты створыш кнiгу для нас, для тых, хто жыве цяпер, яна нам вельмi-вельмi патрэбна. Ты пакiнеш яе нам дзеля самога ж сябе, яна будзе ва ўсiх адносiнах вышэйшай i лепшай за твае ранейшыя кнiгi... ты ж напiшаш яе, Том? Можаш ты на два месяцы забыцца пра той камень, пра бальнiцу - i пiсаць для нас? Ты напiшаш, праўда, Том?