Читать «Герастрат (на белорусском языке)» онлайн

Жан-Поль Сартр

Герастрат

Пераклаў Змiцер Колас

Людзi... На iх трэба глядзець з вышынi. Я гасiў святло i прыстройваўся каля акна: у iх нават i ў думках не было, каб нехта мог за iмi сачыць зверху. Яны клапоцяцца адно пра фасад, ну, часам яшчэ пра задворкi, але ўсё iх старанне разлiчана ўрэшце на гледача ў метр семдзесят. Цi задумваўся калi хто-небудзь з iх, як выглядае фетравы капялюш з сёмага паверха? Яны чамусьцi зусiм не дбаюць, каб абаранiць свае плечы i чарапкi кiдкiмi колерамi цi яркай тканiнай, яны не ўмеюць змагацца з гэтым вялiкiм ворагам Чалавечага: вертыкальнаю перспектывай. Я высоўваўся з акна, i мяне разбiраў смех: ну, дзе яна, дзе гэтая iх славутая "пастава ўрост", якой яны так ганарацца: яны проста расплюшчвалiся аб ходнiкi, i з-пад плечаў у iх плазам высоўвалiся толькi доўгiя ногi.

На балконе сёмага паверха, вось дзе мне трэба было б пражыць усё жыццё. Бо маральная перавага заўсёды павiнна быць падмацаваная нейкiмi матэрыяльнымi сiмваламi, iначай - яна проста знiкае. Якая ж, урэшце, перавага над людзьмi была ў мяне? Перавага ў пазiцыi - болей нiчога: я паставiў сябе па-над тым чалавечым, што было ўва мне, i пачаў яго разглядаць. Менавiта таму мяне заўсёды вабiлi вежы сабора Нотр-Дам, пляцоўкi агляду на Эйфелевай вежы, царква Сакрэ-Кёр, мой сёмы паверх на вулiцы Дэлямбр. Усё гэта - цудоўныя сiмвалы.

Часам, вядома, даводзiлася спускацца на вулiцу. Каб схадзiць на працу, напрыклад. Я задыхаўся. Калi бачыш людзей на адным з iмi ўзроўнi, iх намнога цяжэй лiчыць за мурашак: яны кранаюць. Аднойчы я ўбачыў на вулiцы мерцвяка. Ён ляжаў нiцма. Яго перавярнулi, i аказалася, што ён у крывi. Я ўбачыў яго расплюшчаныя вочы, нейкi незразумелы выраз на твары, якi невядома пра што казаў, i ўсю гэтую кроў. Я стараўся сябе пераканаць. "Ну i што, - думаў я, усё гэта хвалюе не болей за свежую фарбу. Ён проста ўквэцаў сабе нос у чырвонае, вось i ўсё". Але потым я адчуў нейкую паскудную млявасць у нагах i ў патылiцы i самлеў. Мяне зацягнулi ў аптэку, пачалi тузаць за плечы i прымусiлi глынуць спiрту. Я быў гатовы ўсiх забiць.

Я ведаў, што яны мае ворагi, але ж яны - яны гэтага не ведалi. Яны любiлi адзiн аднаго i заўсёды трымалiся разам, локаць да локця; яны i мне часам дапамагалi - у тым, у сiм: яны ж лiчылi мяне за свайго, да iх падобнага. Але каб яны здолелi здагадацца хоць пра сама маленькую крыху праўды - яны б мяне скамiсавалi. Дарэчы, пазней яны так i зрабiлi. Калi спаймалi i даведалiся, хто я. Яны сцерлi мяне на дробны мак, бiлi ў камiсарыяце цэлыя дзве гадзiны, малацiлi кулакамi i давалi поўхi, выкручвалi рукi, раздзерлi ў шмоцце нагавiцы, а пасля, каб было чым закончыць, кiнулi на падлогу мае акуляры, i пакуль я iх шукаў, на карачках, бiлi мяне нагамi пад заднiцу i рагаталi. Я заўсёды прадбачыў, што гэтым скончыцца - мяне скамiсуюць: я ж не дужы i абаранiць сябе не магу. А некаторыя ўжо даўно на мяне палявалi: бамбiзы. Яны штурхалi мяне на вулiцы - каб пасмяяцца i каб пабачыць, што я буду рабiць. А я маўчаў. Я рабiў выгляд, што не разумею. I ўсё роўна - папаўся. Нездарма, вiдаць, ува мне заўсёды жыў гэты страх: гэта было прадчуванне. Зрэшты, вы, вядома, разумееце, што ў мяне былi i намнога сур'ёзнейшыя прычыны iх ненавiдзець.