Читать «Змагарныя дарогi (на белорусском языке)» онлайн - страница 374

"- Таварыш камiсар, вы от сказалi, што дадуць зямлю панскую тым, каторыя нi маюць зямлi саўсiм цi мала яе маюць. Ну а як будзiць у нас з тымi, каторыя многа зямлi маюць?..

- Кожны палучыць зямлi столькi, колькi зможа апрацаваць.

- А цi праўда гэта, што ў калхозах жывуць людзi так добра, як байцы нам расказваюць?

- Гэта што байцы вам расказваюць, усё дакладна й правiльна. Ды вы ж памяркуйце самi: усе сяляне нашага неаб'ятнага Савецкага Саюза цяпер у калгасах. Iх нiхто не прымушаў i прымушаць не мог. Ды як жа? Вам ужо вядома, што ў Савецкiм Саюзе няма эксплуататараў i эксплуацiраваных, ды i ўладарамi самой дзяржавы ёсьць не хто другi, а рабочыя й сяляне. Выбраныя народам дэпутаты кiруюць дзяржавай. З гэтага паўстае пытаньне: цi-ж яны, як i наагул усе людзi, маючы ўладу ў сваiх руках, будуць самi сабе шкоду рабiць?"

У трылогii ёсьць адзiн асаблiвы вобраз - самой Гараваткi, узвышша, што ляжала памiж хутарамi "як бохан хлеба", трымаючы на сваiх плячох празваны Архiпам дуб-волат, аб грудзi якога "разьбiвалiся вятры й непагадзi цэлых стагодзьдзяў", якi "помнiў Баторага i Iвана Грознага, сачыў за шведамi й Напалеонам", чуў галасы беларускiх iнсургентаў трох нацыянальна-вызваленчых паўстаньняў супроць царызму. У маляўнiча-плястычным апiсаньнi Гараваткi высьвечваецца яшчэ адна адметнасьць творчасьцi К.Акулы - яго пiльная ўвага да мiнуўшчыны, гiстарызм позiрку. Пiсьменьнiк перакананы, што бяз гiстарычнае памяцi й самасьвядомасьцi народ будзе асуджаны на лёс бязмоўнага дрымотнага насельнiцтва, што пакорлiва ўспрыме любыя, навет самыя злачынныя сацыяльныя эксперыменты.

Адчуваючы гэтую глыбiнную повязь часоў, Кастусь Акула шукае й знаходзiць у далёкай i нядаўняй мiнуўшчыне нечаканыя, але пераканаўчыя аналёгii. Напрыклад, памiж паленьнем Скарынавых выданьняў у Маскве па загадзе сьвецкiх i духоўных уладароў у сярэдзiне XVI стагодзьдзя й зьнiшчэньнем бальшавiцкiмi каланiзатарамi тысячаў беларускiх кнiг у 1935-м. У мастацкiх творах i публiцыстычных нарысах пiсьменьнiка зноў i зноў узнiкаюць iмёны й вобразы ганарлiвай Рагнеды й ахвярнай Еўфрасiньнi, яшчэ аднаго палачанiна - сейбiта друкаванага слова Францiшка Скарыны й сейбiта "мужыцкае праўды" Кастуся Калiноўскага. Ягоныя, легендарнага Яськi-гаспадара з-пад Вiльнi, словы "Ваюй, народзе, за свае правы!" - цёзка паўстанцкага каманьдзiра абраў дэвiзам сваёй газэты "Зважай".

Апошнi па часе напiсаньня й выхаду ў сьвет раман К.Акулы "За волю" (Таронта, 1991) - твор завострана публiцыстычны. Мяркуючы па прэсе, ён ужо дастаткова ўважлiва прачытаны прафэсыйнай крытыкай i ўведзены ў наш лiтаратурны кантэкст. Дадамо, што знайшоў, здаецца, свайго перакладчыка й першы i пакуль адзiны ангельскамоўны раман пiсьменьнiка "Tomorrow is Yesterday" ("Заўтра - гэта Учора"), дзе нямецкiя фашысты i расейскiя бальшавiкi паказаныя аднолькава небясьпечнымi ворагамi Беларусi.

Сустрэча з роднай зямлёй, здаецца, прыкметна дадала спадару Кастусю жыцьцёвых i творчых сiл. Ён, як заўсёды востра, пiша ў "Зважай" (трэба спадзявацца, што iдзе праца й над новай кнiгай), уважлiва сочыць за навiнкамi нашага прыгожага пiсьменства й наагул за друкам (у Таронта гэта не так ужо й проста), ахвяруе грошы на беларускiя выданьнi...