Читать «Змагарныя дарогi (на белорусском языке)» онлайн - страница 179
К Акула
- Вось табе й весялей цяпер будзе, - таўхануў Спарыш Вiктара. - Мо калiсь i сам сьпяваў ды забыўся, дык прыпомнi.
- Глядзi во, некаму-ж i весела тут. Маўчалi-б ужо лепш. Гул у падвале паволi сьцiхаў. Нядоўга трывала й выцьцё сьпевакоў. "Няма лепшага лякарства на забыцьцё нядолi, чымся сон", - думаў Сымон, стараючыся заснуць. Адылi сон нялёгка прыходзiў. Акрамя мулкага млыновага каменя пад бакамi й галавой, сама галава была перапоўнена роем думак.
Поўная зьмена абставiн, а самае галоўнае - тое, што воляй-няволяй давялося трапiць у "палякi", вярэдзiлi пачуцьцi й сумленьне беларускага патрыёты. Ясна, што ня было iншага выйсьця, што чалавек бачыў сябе, як нейкую дробненькую бездапаможную пылiнку на хвалях бурлiвага ваеннага мора. Але пачуцьцё не заўсёды накiруеш сьцюдзёнага й прадуманага выснаву, асаблiва калi iм кiруе гарачая й бязьмежная любоў да паняволенай Бацькаўшчыны.
V
Разбудзiлi рана. Пры дзьвярах падвалу, зь якiх паволi вылазiлi на двор палонныя, стаялi па тры перапiшчыкi. Сымон зь Вiктарам i iхныя сябры заўважылi пры сваiх дзьвярах Кнора - камандзера iхняга зьвяза ў Менскай Школе БКА. Зь iм быў iншы афiцэр з батальёну Мураўёва й трэцi, якiх хлопцы ня ведалi па прозвiшчах.
- Як прозьвiшча? - спытаў Кнор па-польску Сымона.
- Сымон Спарыш.
- Пан зьяўляецца палякам, пане Спарыш?
Пры гэтым Кнор зусiм выразна, але незаўважна для двух iншых афiцэраў маргнуў Сымону правым вокам.
- Так, я ёсьць паляк.
Пры гэткiм пытаньнi й адказе карцiла юнаку зарагатаць перад Кнорам на ўвесь голас, але асьцярожнасьць падказала iншае. Кнор адзначыў знаёмага ўжо яму амаль шэсьць месяцаў "паляка" па сьпiску й апытваў далейшых. На шырокiм двары электрычны рухавiк пампаваў ваду. Адна помпа забясьпечвала нейкiя тры тысячы палонных у мурах Форт Брэвiль. Як давялося даведацца нашым гэроям, бальшыня тутэйшых сталых палонных былi немцамi. Атрымоўвалi яны на дзень па 250 грамаў чорнага хлеба й па макулiнцы маргарыну. Два разы на дзень атрымоўвалi ваду, за якой ужо цяпер станавiлiся групамi ў чаргу каля помпы.
З аднаго будынку двое палонных вынесьлi на насiлках цень чалавека й заладавалi на аўтамашыну, што накiравалася вонкi цераз галоўную браму. Яшчэ адна ахвяра вайны й няволi...
Атрымаўшы сьцiплую порцыю чорнага хлеба й маргарыны, палонныя рушылi каля паўдня на Бэзансонскую станцыю. Сымон дачуўся ўжо пазьней, што маёр Мураўёў з Рэшатавым i шматлiкiмi iншымi былымi савецкiмi афiцэрамi, а таксама й група радавых, трапiлi з Бэзансонскай цьвярдынi за калючы дрот вабозу, адкуль старалiся iх выслаць да "бацькi" Сталiна. Хадзiлi чуткi, што некаторым зь iх удалося дастацца ў францускi чужаземны легiён, а некаторых везлi ў савецкую Расею, ды што не адзiн зь iх кiнуўся з борта мараплаву ў Мiжземнае мора. Усё гэта былi толькi чуткi, якiя немагчыма было вайной праверыць.
Эшалён з палоннымi быў пад наглядам былых афiцэраў. Канвойных ня было, акрамя колькiх чалавек польскае ваеннае мiсii. Фактычна людзi ўжо ня былi палоннымi й вальней уздыхнулi. Сымона здзiвiла тое, што бальшыня людзей ўжо пераключылася на польскую мову. Калечылi яны яе, зьдзекавалiся над ёй на розныя лады - аж слухаць было брыдка. Усё-ж Сымонавы й Вiктаравы сябры, былыя кадэты зь Менску, гутарылi па-беларуску й нi перад кiм ня крылiся.