Читать «Плач перапёлкі» онлайн - страница 118
Іван Чыгрынаў
— У вас жа тама, сярод лесу, спакайней можна пражыць.
Зазыба зноў адвярнуўся да акна.
— Яна таксама во, як і ты, хоча папрацаваць на немцаў, — глуха сказаў ён.
Шарэйка апусціў плечы, памаўчаў у прыхаванай збянтэжанасці, а тады сказаў раптам:
— Гукні яе ў хату.
— Абыдземся пакуль, — буркнуў Зазыба.
— Але нешта я не разумею цябе, Дзяніс, — сказаў Шарэйка.
— А тута і разумець няма чаго, — паціснуў плячамі Зазыба. — Дзеўка хоча пасяліцца ў мястэчку. Ты ж сам казаў, вайна вайной, а чалавеку жыць трэба.
— Дак ета я казаў...
— А яна — тым больш, бо засталася адна. Бежанка. Шукае прыстанку во.
— Але чаму тады не прыстанак у Верамейках? — спытаў Шарэйка.
— Дак яна ж хоча і рабіць нешта, каб яшчэ карміцца!
Шарэйка пакруціў галавой і не ўхваліў:
— Раз ужо апекаваць над ёй недзе ўзяўся, то пракарміць мог таксама. У цябе ж, здаецца, ратоў небагата.
— А яна сама сабе гаспадыня!
Шарэйка пакутліва паморшчыў твар.
— Справа ваша, — сказаў ён. — Бачу, не хочаш адкрыцца мне. Але скажы, чаго мне ўсё ета каштаваць будзе? Ты ж, мусіць, хочаш, каб я заняўся яе ўладкаваннем?
І тут Зазыба не знайшоў, што адказаць: выходзіла, што ён не гатовы быў для такой размовы.
Тады Шарэйка пацёр далоняй няголены твар і загаварыў са злосцю, нібыта хацеў запалохаць Зазыбу:
— Тута сваіх дзевак даволі. З мокрымі хвастамі бегаюць. Яўрэйскія дамы, як тыя паехалі паперад арміі, амаль усе вольныя. У мястэчку застаўся адзін Восар, калі помніш, да яшчэ Іцкава жонка, таго Іцкі, што млынаром некалі быў у Прудкох. Дык сам Іцка памёр, а баба яго нямоглая.
— Але чаму яны засталіся? — каб неяк прытушыць Шарэйкаву гарачнасць, спытаў Зазыба. — Не ўзялі іх?
— Чаму так думаеш, — неяк гледзячы сабе пад ногі, нездаволена адказаў Шарэйка. — Іцкава жонка пабаялася ехаць хворая ў свет. У яе адзін страх другі перабораў. Восар таксама на ладан дыша. Адным словам, у мястэчку засталіся толькі два старыя яўрэі. Астатнія паехалі некуды. А дамы іхнія цяпер пустыя стаяць. Афіцэры нямецкія тама балююць, калі якая часць праз мястэчка ідзе і спыняецца нанач. Тады яны і шукаюць па мястэчку дзевак. Настаўніцы ж у мястэчку засталіся, да і ў бальніцы персаналу хапае. Ночы напралёт грамафоны ў яўрэйскіх дамах іграюць. А цяпера во твая бежанка далучыцца. З твару ж нічога, да ўсім, здаецца, выйшла. Так што... глядзі! Справа твая. Але калі сама дужа захацела, то я зраблю ласку — адвяду хоць зараз за пошту, няхай у Хоніным доме селіцца.
Шарэйка зачэпіста паглядзеў на Зазыбу, нібыта хацеў пераканацца, якое ўражанне зрабілі на таго ягоныя словы. Ды па Зазыбу нельга было адгадаць што-небудзь: той умеў, калі гэта патрэбна было, не паказваць свайго ўнутранага ўзрушэння. Але вось ён імкліва адышоўся ад акна, сеў на крэсла, што стаяла амаль пасярод Шарэйкавай хаты. Непрыемна яму было весці з гаспадаром гэтакую размову — ведаў, што кравец нядобра цяпер думаў пра яго. І тым не менш пра тое, што Шарэйка нейкім чынам мог здагадвацца аб сапраўдным стане рэчаў, Зазыбу і ў галаву не прыходзіла: краўцовы словы, калі той пацікавіўся, чым можа абярнуцца для яго справа з уладкаваннем у мястэчку Марылі, можна было аднесці за кошт звычайнай мужыцкай цікаўнасці. Аднак якраз тады Зазыба па-сапраўднаму і адчуў усю недарэчнасць сваёй задумы — выходзіла, што ён свядома ўмешваў краўца ў небяспечную справу і нават не папярэджваў таго. Сумленне патрабавала расказаць Шарэйку пра ўсё, але Зазыба не меў права раскрываць тайну. Апраўдвала яго трохі тое, што ён і сам нічога толкам не ведаў. Цяпер ён сядзеў перад краўцом і адно стрымана дыхаў. Сорамна было таксама і за тое, што наогул неразумна павёў усю гаворку, амаль з парога накінуўся на чалавека, якога ён паважаў і ў якім меў цяпер вялікую патрэбу, — у кожным разе, ласкут нямецкага сукна не варты быў таго, каб псаваць настрой і самому сабе і гаспадару гэтай хаты, а тым больш кідаць цень на Марылю. Вядома, можна было яшчэ паправіць становішча, неяк вярнуцца да ранейшай шчырасці, якая заўсёды была паміж імі, але Зазыба ўжо не ў стане быў перавесці гаворку на іншыя рэйкі: сялянскае адчуванне сарамлівай вінаватасці вельмі прыгнятала чалавека.