Читать ««Приласкать и уничтожить!»» онлайн - страница 48

Луцкевіч. Это признание делает честь академику Карскому, Смоличу и мне.

Паноў. Ваше отношение к БССР?

Луцкевіч. К БССР занимал лояльную, даже симпатизирующую позицию, находя в ней частичное, но реальное воплощение белорусского «незалежніцкага ідэала». Смотрите мою статью «Крызіс ідэі ці крызіс грамадства?»

Паноў. О ней и речь. Как вы смели даже подумать, а не то, чтобы написать ее?!

Луцкевіч. Она была вызвана извращением в национальной политике большевиков, повальными репрессиями против интеллигенции, деградацией большевистской системы в целом, как диктаторской, антинародной, авантюрной и волюнтаристской.

Паноў (злосна, пагрозліва). Вы, как последний национал-фашист, не удержались даже от критики товарища Сталина.

Луцкевіч. Сталин — вам товарищ, а не мне. И в национальном вопросе я как социал-демократ солидаризировался не со Сталиным, а с Энгельсом о невосполнимом значении национальных движений для международного единения пролетариата, которое возможно «только между независимыми нациями». Конец цитаты.

Паноў. И твой конец!.. Следствие окончено. Дело передается в суд.

Луцкевіч. В Шемякин суд…

Паноў. Какой еще Шемякин. Дело передается на рассмотрение военного трибунала. (Падымаецца з-за стала, збірае паперкі.)

Луцкевіч. Шчаслівы следчы НКВД нічога не чуў пра Шамякін суд…

Сцэна зацямняецца.

XIII

Гісторык у задуменні вышагвае перад сваім сталом. З’яўляецца прывід Луцкевіча ў турэмнай вопратцы.

Луцкевіч. Имею честь спросить, кому потребовалось через 65 лет после умерщвления плоти лицезреть душу нацдема Антона Луцкевича?

Гісторык. Мне. Мне, паважаны Антон Іванавіч.

Луцкевіч. Кого представляете: ЧК, НКВД, КГБ, российскую Федеральную службу безопасности?..

Гісторык. Перад вамі сціплы гісторык пачатку XXI стагоддзя. А перад ім (бярэ са стала кнігу) кніга о «Возвращении из небытия Антона Луцкевича. Материалы следственного дела НКВД БССР». Прыміце, шаноўны Антон Іванавіч мае шчырыя запаўненні ў найвышэйшай маёй да вас павазе. Прашу садзіцца.

Луцкевіч (бярэ з рук Гісторыка кнігу, сядае ў крэсла перад сталом, крэсла насупраць займае Гісторык). Я ў курсе гэтага выдання. Мы ўсе там (паказвае ўверх) у курсе зямных спраў, асабліва спраў гісторыкаў. Так што няварта прыбядняцца сціпласцю, калі ўжо займаецеся такімі матэрыямі. (Вяртае кнігу Гісторыку. Паўза.) Разважаеце, супастаўляеце, аналізуеце, мяркуеце, што было б з нашай Бацькашўчынай, калі б гісторыя мела ўмоўны лад…

Гісторык. Так… Разважаем і смуткуем аб ахвярах, прынесеных адраджэнцамі-бэнээраўцамі. I не ўсё нам яшчэ зразумела… а спецхраны зноў на замку…

Луцкевіч. Мы на свае ахвяры пайшлі самі. I было ўсё прасцей, чым вы сёння думаеце… Рэвалюцыя ў Германіі, якую ў нашых беларускіх умовах немагчыма было прадбачыць, зблытала ўсе нашы карты. З двух акупантаў на зямлі нашай застаўся адзін…

Гісторык. I менавіта гэта акалічнасць падштурхнула вас пайсці на перамовы з прадстаўніком бальшавіцкага ўрада Ракоўскім і самім Леніным аб супрацоўніцтве.