Читать «БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ» онлайн - страница 172

— Шкада чалавека, — сказаў Паланеў. — Што ты з гэтым зробіш? Дашлеш?

— Не. Не хачу яго падстаўляць пад горшыя рэчы.

Азваўся Харэўскі:

— А я б гэта надрукаваў накладам 100 экзэмпляраў і парассылаў па ўсіх савецкіх і эміграцыйных выданьнях. Насамрэч гэта, у параўнаньні зь іншымі рэчамі, драбніца. Але гэта іх выстаўляе на сьмех. Трэба разумець, што гэта голас аднаго з найсьмялейшых, які ўрэшце вырашыў публічна выказаць пратэст. Гэта ж савецкі герой! Ён запратэставаў толькі супраць начных гаршкоў і клязэту, а супраць якога мноства сапраўды жахлівых рэчаў мог бы запратэставаць, калі б не баяўся сьмерці! Дзівуюся, што ён нават на гэта адважыўся!

— Ён разьлічваў на тое, што я ня дам яго ў крыўду, — сказаў Клядзінскі. — Ён думае, што я савецкі функцыянер.

— Ведаеце, што мне прыйшло ў галаву, хлопцы? — сказаў Раман.

— І што?

— А хіба мы не такія ж аслы арміі?.. Мы працуем без імя, без прызнаньня. Намі нават пагарджаюць. І ня толькі цывільныя жыхары, але і вайскоўцы. Колькі разоў я заўважаў у размовах з рознымі людзьмі прыхаваную непрыязнасьць да мяне!

Усе маўчалі, зьбянтэжаныя, амаль абураныя. Урэшце азваўся Паланеў:

— Што за глупства ты кажаш! Ты ж добра ведаеш, што мы шосты, найважнейшы род войскаў! Нават малая армія, якая мае добрую выведку, пераможа вялікую, якая яе ня мае. Ці ты маеш паняцьце, як ангельцы шануюць сваіх агентаў? Там у выведцы часта працуюць найвыдатнейшыя людзі. А нямецкая выведка? Вільгельм надаваў асаблівую ўвагу выведцы і асабіста займаўся яе арганізацыяй. А яго шосты сын, Ёахім Прускі, сам быў шпіёнам.

Тады азваўся Харэўскі:

— Мне, напрыклад, вельмі падабаецца гэтая пагарда! Ведаеце, з чаго яна вынікае? Са страху. Менавіта са страху і са зьдзіўленьня, што чалавек можа добраахвотна ісьці на сьмерць, каб здабыць непатрэбныя яму зьвесткі і дакумэнты!

— Гэта ўсё слушна, — прамовіў Раман. — І ўсё ж вы павінны прызнаць, што мы выконваем найцяжэйшую працу ў арміі, не займаючы ў ёй ніякага месца.

— Мне, — сказаў Клядзінскі, — хапае ўжо ўсьведамленьня, што я прыношу вялізную карысьць, не беручы ўзамен нічога. Прыемна быць шчодрым… Гэта ня штука — даваць грошы. Я здольны жыцьцё даць!

— Я, — сказаў Харэўскі, — за само задавальненьне рабіць шкоду бальшавікам гатовы яшчэ даплачваць. Я ведаю, што працую, як магу, каб зьнішчыць п’яную ад крыві пачвару. Апроч таго, я паляк і стараюся, як магу, бараніць нашу дзяржаву ад гэтай банды. Гэта пакуль найважнейшае.

— Паварушы добра глуздамі, — сказаў Клядзінскі Раману, — і зразумей гэта.

— Я выдатна гэта ўсё разумею, — адказаў Раман. — Але хопіць пра аслоў рэвалюцыі і пра ўсіх іншых. Лепей вып’ем за посьпех нашай падпольнай арміі.