Читать «Белорусы: нация Пограничья» онлайн - страница 145

[...] Аднаму парцізану пасля вайны далі дзесяць лет. Даказалі, што людзей забіваў, цэлымі сем'ямі. Але ж i другія забівалі! Знаеця, як людзей забівалі... Вось прыедуць, станеш прасіць, каб нешта не забіралі... Зараз за цябе i заб'юць. Унічтожаць! Усяго хватала. Каго забіралі i ў лесе расстрэльвалі, а каго i на месцы. Знаеця, за гэтае врэмя мало хто нават i раздзеўся па-настаяшчаму. Такое тварылася, што не дай Бог!... (жительница д. Нагуевичы, 1928 г.р., АА.2005).

— [...] Гэтая Жэня была дзядзькі майго жонка. Я яе дзяцей потым гадавала... У тую ноч парцізаны 14 чалавек забілі. Казалі, што будуць пашпарты правяраць... Дзядзька потым з ціху памёр. Проста нутро яго не выдзержала. Ён выбег: «Хлопчыкі, што ж вы робіце!» (знаёмыя ўсе ж былі, суседзі!) Як жа дзеці астануцца?

— І табе зараз тое будзе! Бярыце суку!

Яў падпоп схавалася. А дзядзька выбег: «Жэнечка»... A яеўжэ няма.

[...] Немцы былі ўсякія людзі, як хто. I нашыя былі не ўсе роўныя. I нашыя людзей забівалі. Парцізаны рабавалі i забівалі. Сколька парцізаны i ў нас уністожылі! Эту Лёдзееву Ганну забілі. За што? Прыехалі, забралі, павязлі і... ўсё. Аўдоццю тожа. Янку з Харашэвіч [...] I заб'юць, i невядома куды чалавек падзеўся. Такія тыя парцізаны. Хто каму паможа? У каждага свая бяда... (жительница д. Загритьково, 1922 г.р., АС.2005).

Однако на Слонимщине были и другие партизаны. Люди вспоминали о рейдах партизанского соединения генерал-майора Филиппа Капусты:

— I другія атрады ішлі. Некія яшчэ «капуснікамі» зваліся парцізаны. Не знаю чаму так звалі. Нескалька раз яны ішлі праз нашу дзярэўню. То тамака яны i страдалі тыя парцізаны! Нашыя то не асоба яны страдалі. А тыя — босыя, памучаныя, страшныя. Яны нічаво не бралі ў людзей. Нічаво. Што самі людзі дадуць. Выносілі на вуліцу. Каровы шчэ ў нас былі. Хто малака прынясе, хто хлеба, хто што. Нашыя парцізаны баяліся тых «капуснікаў». Нашыя людзі не жадныя былі. I парцізан кармілі, якія дзе прахадзячыя. Выносілі людзі i давалі [...] Але гэтакія бедненькія ішлі саўсем, то людзі выносілі (жительница д. Нагуевичи, 1928 г.р., АС.2005).

В многочисленных интервью на партизанскую тему наиболее эмоционально звучала тема «своих». Рефреном повторялось: Сваі былі худшыя [...]; Нашыя беларусы хужэйшыя[...] и т.п. Вспоминая о партизанах, респонденты будто еще раз переживали уничтожение традиционного крестьянского уклада, где со «своим» обычно связывались все надежды.

Аналогичное отношение к партизанам было выявлено также на белорусско-российском Пограничье . Респонденты отчетливо делили партизан на «своих» («свойских») и «чужих». «Свои» в большинстве случаев — это местные мужики, которые добровольно или по принуждению пошли в лес и влились в партизанские отряды. В д. Машково (Добровский сельский совет) Горковского района Могилевской области рассказывали о 18 молодых парнях, которых «забрали в партизаны» без их согласия (АС.2004). Как и на Слонимщине, местоимение «свои» совсем не означало существования между деревней и партизанами хороших отношений. Обычно «свои» вспоминались очень критически, как «дурні, што проста так бегаюць па лесе» (АС.2004).