Читать «Белорусы: нация Пограничья» онлайн - страница 143

Следует заметить, что действительно в марте 1942 г. немецкие власти попытались вернуть назад в лагеря ранее освобожденных и размещенных по деревням пленных красноармейцев, так называемых «прыпіснікоў» или «прымакоў». Эта попытка обернулась тем, что тысячи бывших военнопленных пошли в лес, что значительно активизировало партизанскую борьбу.

— ...Не было ў нас парцізанаў, пакуль не сталі немцы людзей біць. Пакуль не сталі біць жыдоў. Бо як пусцяць зарадку, то не могуць ўсіх пабіць адразу, а падаюць усе. Як прыцямнее, то жывыя выпаўзаюць... Гэтак пачаліся парцізаны. Пасля пачалі браць нашых хлопцаў у парцізаны. Прыдзе i гаворыць, каб ішоў з ім. A калі не пойдзеш, то могуць i забіць... Парцізаны таксама ўсялякія былі. Былі гэтакія, што яны далёкія... a былі свае... То яны абіралі сваіх людзей. Сваі былі худшыя, бо ўсё ведаюць... Можа, каб немец людзей не біў, mo i парцізанаў не было б... З нашага сяла тожа пайшлі ў парцізаны. Прыйшлі парцізаны i забралі людзей... (жительница д. Загритьково, 1922 г.р., АС.2005).

Имела место мобилизация мужчин в партизанские отряды. Отказ мог обернуться трагедией. Партизанские угрозы не были пустым звуком:

— ...Парцізаны забілі Мішу Мацвеева Купіча. Ён не пайшоў тады начаваць у лес. Быў такі высокі, здаровы дзядзька. Яго расстралялі парцізаны, бо не хацеў ісці да ix. Скрываўся i ад немцаў, i ад парцізан. Ён быў нежанаты, меў каля сарака гадоў. Жыў з сястрою... Парцізаны былірозныя. Знаеця, воля была. Хто як мог. Каторыя былі акуратныя, а каторыя... Розныя былі... (жительница д. Нагуевичи, 1928 г.р., АС.2005).

Говоря о боевых действиях партизан, жители «лесных деревень», как правило, вспоминали об уничтожении партизанами десяти немецких солдат, которые приехали в д. Нагуевичи за продуктами, и о частых взрывах на железной дороге, что находилась в 7-10 км от названных деревень. Информация об уничтожении немецкого отряда приводится также в Хронике партизанской борьбы, опубликованной на страницах книги «Памяць. Слонімскі раён» . Это же издание помогло идентифицировать партизанский отряд, который действовал на территории современного Деревновского сельского совета. Это был отряд имени П. Пономоренко, которым с декабря 1942 г. по январь 1944 г. командовал Иван Зайцев . Кстати, в одном из интервью местных партизан назвали «зайцами» (видимо, от фамилии командира). Это еще одно доказательство, что жители д. Нагуевичи, Загритьково и Хорошевичи имели дело не с бандитами, а с регулярным партизанским отрядом.

Партизаны воевали против немецких оккупантов, но при этом совершенно не учитывали возможных трагических последствий этого для жителей «лесных деревень»:

— ...Парцізаны зрабілі засаду за Нагуевічамі. Там озера было, вада стаяла. Парцізаны заселі з двух бакоў i там немцаў укакошылі, забілі. Каторых забілі зразу... А каторыя немцы ў багну палезлі. Афіцэр усё з пісталета адстрэльваўся. Заграз па самыя вушы. Дабілі яго там. Забілі ўсіх дзесяцёх. Гэта было ў аўгусце. Мы тады ўсе думалі, што нам — Харашэвічы, Нагуевічы — усім хана будзе. Не спасёмся. Дзесяць чалавек немцаў забілі разам! I ўсе днём жывуць, а вечарам усе выбіраюцца ў лес. Пашці все. Забярэмсяў лес, касцёр раскладзем i спімо, алеякі там сон. Камары грызуць... Пахадзілі, пахадзілі нядзелі дзве. Не едуць немцы. А патом... У гумне спалі. Жніво ўжо было... Сасед рана вышаў i бачыць, што кругом ляжаць немцы i паліцаі, адзін каля аднаго. Што тут дзелаць?...Усех людзей сагналі немцы ў дзеравянны зруб ад недабудаванага магазіна... А пад гарой паляглі немцы i паліцаі з пулямётамі. Некі ix начальнік паехаўу Нагуевічы. Прыехаў адтуль, нешта гаргытаў, гаргытаў... (житель д. Хорошевичи, 1926 г.р., АС.2005).