Читать «Белорусы: нация Пограничья» онлайн - страница 144

— Сказалі нам, што калі будзе хоць адзін парцізанскі выстрал, то вам канец. A калі не будзе, то будзеце жывы... (жительница д. Хорошевичи, 1930 г.р., АС.2005).

— A парцізаны на гарьі сядзелі... Гэта шчасце, што яны не выстралілі. Думаю, што ні аднаго п'янага не было, а каб выпілі, то абязацельна які б выстраліў. Нас бы тады не было (житель д. Хорошевичи, 1926 г.р., АС.2005).

— ...Унас парцізаны дзесяць чалавек немцаў забілі... Ці думалі парцізаны, што за гэта могуць дзярэўню спаліць?Іх гэта не інцерэсавала. Яны ж у лесе. ...А немцы акружылі дзярэўню. Загналі ўсіх nad крэст у канцы дзярэўні. Акружылі, далі лапаты, паставілі пулямёты. Сказалі, што ўсіх выб'ем. Нас магліўсіхубіць. Але прыехаў некі начальнік. Нешта яны гаварылі, гаварылі... Мужыкоў аддзялілі направа, жэншчын i дзяцей налева... Тады яны забралі 65 чалавек, мужыкоў толькі ў Германію. А жэншчын адпусцілі. I немцы былі розныя. Некаторыя немцы былі харошыя. Як выгналі пад крэст, мама расказвала, то некаторыя стаялі i плакалі. Жэншчыны плакалі, маліліся, а яны плакалі. Там было пару чалавек самаахоўцаў, а больш немцы i немцы. Ці плакалі самаахоўцы? Не! Нашыя беларусы хужэйшыя! Знаеця, з дурака зрабіце пана... (жительница д. Нагуевичи, 1928 г.р., АС.2005).

Наиболее эмоционально, но также и наиболее осторожно, респонденты реагировали на вопросы о партизанских визитах в деревню, которые часто превращались в ничем не ограниченное насилие и разбой:

— [...] Што тады было? Картошка. Мала ў каго хлеб быў. Немцы прьіезжалі за яічкамі, за курамі. Было голадна [...] Немцы самі курэй не лапалі. Прыдзе, убачыць курыцу i гаворыць: «Ідзі лапай!» Ідзеш i лапаеш, дзве-тры... Каб не біў. Іхлеб бралі. A парцізаны i не пыталі. Прышоўухату, ляжыць хлеб на стале, забярэ i пойдзе. Парцізан не будзе пытаць. Парцізаны нехадзіліў форме. Прыдзе, убачыць, спадабалася яму твая куртка, значыць, здымай [...] I пакрывала бралі, iбяльёбралі, iверхняе, iніжняе.Яныўсёноччу хадзілі, рэдка, калі днём. Іўсё больш на конях ездзілі вярхом. У ix не было ні машын, нічаво. A коні такія былі... Прыдзе парцізан да майго дзядзькі, забярэ каня, асядлае, дні два паганяе, прыгоніць, кіне i другога возьме. А куды яны ездзяць не знаю. Але, калі прыганялі, ад каня адзін дух заставаўся.