Читать «Вятрак – птушка вольная» онлайн - страница 17

– Камуністаў прашу застацца...

А які ж камуніст дзед Грышка? Усяродку ён, магчыма, такім і будзе, але чым дакажаш? Пакажы дакумент. А яго якраз і няма.

Засталіся Хвядос і Кацярына. Кацярына люляла на руках галавешку:

– А-а-а-а-а-а-а-а-а! А-а-а-а-а-а! А-а-а-а-а-а-а!

Паклыпаў дахаты і Петрык, а я залез на печ – больш ісці мне не было куды. І зусім не вінаваты, што падслухаў, пра што гаварылі райкомавец і дзядзька Хвядос. А спярша апошні скруціў сама-крутку, паглядзеў на важнага госця:

– Можа, паспрабуеце майго тытуню? Паёк. З-пад Бранску прывёз. У шпіталі хлопцы накідалі на развітанне. У падарунак быццам. Дзякуй хлопцам – на год, глядзіш, і расцягну.

Райкомавец працягнуў руку, і пакуль Хвядос сыпаў яму на далонь тытунь, скоса паглядаў на Кацярыну. Потым яны селі на бервяно.

– Адзін, значыць, камуніст?

– Пакуль адзін.

– Не густа...

– Скора мужыкі вернуцца... А мяне на фронце прынялі. Пад Вязьмай. Не збіраўся, шчыра скажу, а маёр кажа: «Ты, Сталетаў, варты». Ну, раз варты – вам, начальству, лепш відаць.

Нічога не адказаўшы на гэта, райкомавец асцярожна папытаў у дзядзькі Хвядоса:

– Пра Георгія, сына Тамаша, нічога не чуў? Гавораць... бытта... – Ён устаў. – Хоць добра. Гэта пакуль што размовы. Хоць і разумею, што полымя без агню не бывае. Але пазней, адчуваю, нам пра гэта ўсё ж трэба будзе гаварыць...

– Як пагнаў калгасную скаціну ў сорак першым, кажуць, дык і не напамінаў пра сябе. А што?

– Разабрацца трэба...

– Гэта праўда. Навошта людзям да часу настрой псаваць? Хопіць для іх і той болі, які перажылі, сцярпелі. А праўда усёроўна выплыве. Рана ці позна.

– Я пайду. Мне яшчэ ў Хатоўню трэба паспець сёння.

Дзядзька Хвядос таксама падняўся з бёрна, падаў райкомаўцу руку. Парукаваліся на развітанне.

– Раз ты адзін камуніст – быць табе старшынёй, – сказаў райкомавец Козыраў. – Нам з табой, Хвядос, цяпер на адной дарозе ісці. Пацягнецца яна ўгару – будзем караскацца... будзем лезці. Уніз жа пакуль ніяк нельга... Да сустрэчы. Вельмі ўдзячны лёсу, што з табой сустрэўся. Чалавек ты, бачу, адумны, разважлівы і паважаны сярод вяскоўцаў.

А я глядзеў на неба – хацелася ўбачыць, як прыляцяць буслы з выраю. Пакуль не відаць. Рана, мусіць. А што буслы вернуцца, паабяцаў і дзядзька Хвядос. Ён цвёрда сказаў: «Абавязкова вернуцца!».

Больш за ўсё я хацеў, каб нашы буслы вярнуліся. Асабліва пасля таго, калі наведаў нашу вёску рай-комавец Козыраў, важны госць .

5. ЦІХА ЯК!..

Ранічкай я звычайна злазіў з печы, мыўся і пытаўся ў дзядзькі Хвядоса, што рабіць будзем. Давай, загадвай. А той сёння паглядзеў на мяне вясёлымі вачыма, не так сур’ёзна, як заўсёды, усміхаўся і сказаў:

– Табе, Колька, у школу б. Яшчэ наробішся. Яшчэ напрацуешся. А пакуль давай снедаць.

Мы сядалі за самаробны стол і сёрбалі па чарзе з адной місы варыва – драўлянымі лыжкамі, якія сам выстругаў з ліпы дзядзька. Потым ён аблізваў сваю лыжку і глядзеў на неба: яму, небу, быццам і гаварыў:

– Ціха як!.. І заўтра будзе такая цішыня. Акурат так. Будзе. Мне можаш верыць. Не пусцім супастата да цябе. – І раптам пераводзіў позірк на печ. – Чуеш, печ? І цябе датычыць. Ціха як!.. Гэта не хухры-мухры, а цішыня. Вось яна, на далоні. Бы яблык. Яна – як сон немаўляці... ага... які яшчэ матчыну соску смокча... забаўку... Прывезлі яго з радзільні, паклалі ў люльку – асцярожненька так, як мінёр снарад, на выцягнутых руках – а самі бацькі на кончыках пальцаў ходзяць-клыпаюць. Няхай спіць, няхай... Моцненька, бесклапотна... Бацькам дзіцятка – што нам, людзям, цішыня... Баішся, каб не спалохаць яе, каб не спудзіць... А там мужчыны вернуцца. Яны вернуцца. Вось і Колькаў татка прыйдзе... – Дзядзька Хвядос паглядзеў на мяне, затрымаў позірк. – Ты іх, печ, помніш. Сядзелі яны ў хаце: мужыкі на цябе глядзелі, ты на іх. Неўзабаве вернуцца. Скора. І тады мы зруб узвядзём. З новых бёрнаў. Вунь яны ляжаць. Бачыш? Ляжаць, людзей чакаюць. І дах над табой паставім, печ, каб не сірацела ты больш пад голым небам. Каб па-людску, ага. Тваё месца ў хаце – не на вуліцы... Ты, можа, і крыўдуеш на мяне, што пад небам пакуль... Не трэба. Вось калгас крыху на ногі паставім – і тады адразу, ага... Не крыўдуй. Малайчына, што разумееш. Малайчына.