Читать «Бронзавы век нa тэpытopыі Беларусі» онлайн - страница 9

У канцы бронзавага веку адбывалася выраджэнне скрабкоў. Формы ix станавіліся выпадковымі, рэтуш неахайным. Але такая з'ява — невыразнасць формаў i павярхоўнасць апрацоўкі рэтушам — на схіле бронзавага веку характэрная для ўсяго крамянёвага інвентару.

Скрабкі ў асноўным ужываліся для здзірання слоя клятчаткі — мяздры са скуры,— пасля чаго яна рабілася мяккай i прыгоднай для далейшай апрацоўкі.

На некаторых адшчэпах i абломках крэменю прыкметны выемкі, пакрытыя па краях стромкім скрабковым рэтушам. Гэта скоблі, якімі вырабляліся розныя акруглыя драўляныя i касцяныя рэчы — дрэўкі стрэлаў i дзідаў, тронкі нажоў, касцяныя шылы i інш.

На стаянках i могільніках бронзавага веку заўсёды знаходзяць даволі шмат крамянёвых наканечнікаў стрэлаў. У пахаваннях яны нярэдка ляжаць грудкамі, павернутыя вастрыямі ў адным кірунку, так, як знаходзіліся ў скураным або лубяным калчане.

Найбольш распаўсюджаная форма наканечніка стрэлы бронзавага веку на нашай тэрыторыі — трохвугольная з увагнутай асновай i вострымі адцягнутымі назад шыпамі. Наканечнікі на абедзвюх плашчы'нях апрацоўваліся доўгім струмёнчатым рзтушам, часам пільчатым, ад чаго краі рабіліся вастрэйшымі i страла небывала большую «ўбойную сілу». У Падняпроўі i Падзвінні захаваліся некаторыя формы наканечнікаў папярэдняга неалітычнага часу — лістападобныя, рамбічгіыя, лістападобныя з выдзеленым чаранком. Аднак i яны былі спрэс рэтушаваныя.

З сярэдзіны II тысячагоддзя да н. э. месцамі з'яўляюцца даволі кароткія лістападобныя наканечнікі з тонкім выцягнутым насадам або з такім жа насадам — трохвугольныя.

Крамянёвымі былі i наканачнікі дзідаў. На тэрыторыі Заходняй Беларусі яны майстраваліся з масіўных пласцін або пласцінчатых адшчэпаў, мелі выцягнутую лістападобную форму i апрацоўваліся завастраючым рэтушам па краях толькі з боку спінкі. На паўночным усходзе i ўсходзе ўжываліся наканечнікі, блізкія па форме да наканечнікаў стрэлаў, але, адпаведна, былі больш масіўныя, лістападобныя або трохвугольныя са звужанымі да асновы чарайкамі, i рэтушаваліся спрэс па абедзвюх плашчынях. Ля вёскі Мяжа Гарадоцкага раёна быў знойдзены вялікі наканечнік дзіды з прышліфаванай паверхняй. Плямёны культураў шнуравой керамікі паўднёвай Беларусі выраблялі наканечнікі з шырокімі чаранкамі, некаторыя з падобных экземпляраў маглі быць кінжаламі.

У бронзавым веку па-ранейшаму ўжываліся крамянёвыя праколкі i пракруткі, якія майстраваліся са спічастых пласцінак i адшчэпаў. Пракруткі або свярдзёлкі, якія служылі для пракручвання ў розных матэрыялах адтулін, адрозніваліся ад праколак тым, што яны мелі супрацьлегла рэтушаваныя краі рабочага вастрыя.

З самага пачатку бронзавага веку выраджаюцца разцы. Яны становяцца нейкімі невыразнымі па форме, а колькасць ix змяншаецца, Разцы, як вядома, у каменным веку ўжываліся пераважна для апрацоўкі костак. Чым замянялі разцы ў бронзавым веку, бо косткі апрацоўвалі па-ранейшаму,— невядома.

Надзвычай важную i характэрную групу сярод крамянёвага інвентару бронзавага веку складалі сярпы. Яны, асабліва сярэдняга i позняга перыядаў, сустракаюцца амаль на ўсіх стаянках i могільніках. Спачатку, як i ў неаліце, ужьшаліся сярпы з касцянай або драўлянай асновай, у паз якой устаўляліся пільчата рэтушаваныя пласцінкі. Пазней, асабліва на Панямонні, пачалі ўжываць у якасці сярпоў плоска рэтушаваныя пласцінкі ca злёгку ўвагнутым лязом.