Читать «Станаўленне польскамоўнай паэзіі ў полілінгвістычнай літаратуры Беларусі эпохі Рэнесансу» онлайн - страница 5

Багаты фактычны матэрыял сабраны і прафесійна сістэматызаваны ў кнізе Ю. Лабынцава “Пачатае Скарынам. Беларуская друкаваная літаратура эпохі Рэнесансу” (1990). Сярод іншых старадрукаў XVI ст. тут згадваюцца і многія польскамоўная паэтычныя выданні: берасцейскі і нясвіжскі канцыяналы, ананімная паэма “Пратэй, або Пярэварацень”, творы Ц. Базыліка, А. Рымшы, асобныя творы С. Кулакоўскага і Я. Пратасовіча. Гэтая праца значна пашырае абсягі нашых ведаў пра кнігадрукаванне ў Вялікім Княстве Літоўскім у эпоху Адраджэння. Але Ю. Лабынцаў, спецыяліст па славянскай кніжнай культуры, не меў на мэце аналізаваць паэтычныя творы: ён толькі называе іх у сваёй кнізе ды зрэдку ацэньвае, пакідаючы іх грунтоўны разгляд літаратуразнаўцам.

Глыбокі аналіз паэм А. Рымшы і Г. Пельгрымоўскага як твораў гістарычнага жанру зроблены ў манаграфіі І. Саверчанкі “Старажытная беларуская паэзія (XVI – першая палова XVII ст.)” (1994), прысвечанай, у асноўным, тэкстам на старабеларускай мове, узнікненню і эвалюцыі беларускага вершаскладання ад Ф. Скарыны да М. Сматрыцкага. У кантэксце эпічнай паэзіі, што ўзнікла як водгук на падзеі Лівонскай вайны (1558 – 1581), даследуюцца паэмы А. Рымшы, С. Лаўрэнція, Г. Пельгрымоўскага ў нашай манаграфіі “Героіка-эпічная паэзія Беларусі і Літвы канца XVI ст.” (1993); у адным з раздзелаў гэтай працы разглядаюцца гісторыка-культурныя ўмовы развіцця шматмоўнай паэзіі Беларусі ў другой палове XVI ст.

Знаёмству сучаснага чытача з творчасцю Г. Пельгрымоўскага спрыяла падрыхтаваная У. Казберуком публікацыя “Размовы на маскоўскім замку...” ў часопісе “Спадчына” (1992, № ), і асабліва з’яўленне гэтага твора ў перакладзе класіка беларускай літаратуры М. Танка ў анталогіі “Згукі Бацькаўшчыны” (1998).

Як бачым, імёны некаторых польскамоўных паэтаў Беларусі эпохі Рэнесансу фігуруюць у працах беларускіх вучоных. У біябібліяграфічным слоўніку “Беларускія пісьменнікі. Т. 1– 6.” (1992 – 1995) змешчаны артыкулы пра Г. Пельгрымоўскага, А. Рымшу, М. Стрыйкоўскага. Большасць жа польскамоўных аўтараў усё яшчэ адсутнічае ў нацыянальным культурным кантэксце: творы Я. Зарэмбы, П. Статорыуса, С. Кулакоўскага, Я. Казаковіча, Я. Пратасовіча не вядомыя многім літаратуразнаўцам, не кажучы пра чытачоў.

Відавочна бракуе спецыяльнага даследавання польскамоўнай паэзіі Беларусі эпохі Рэнесансу, дзе б разглядалася яе ўзнікненне і развіццё, аналізаваліся найбольш значныя творы, прасочвалася эвалюцыя аўтараў і рэканструявалася жанравая сістэма. Менавіта вырашэнню гэтых актуальных задач павінна служыць нашая праца “Станаўленне польскамоўнай паэзіі ў полілінгвістычнай літаратуры Беларусі эпохі Рэнесансу”.

Да польскамоўнай паэзіі Беларусі мы адносім вершаваныя тэксты мясцовых і прыезджых аўтараў, напісаныя альбо выдадзеныя на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага: у Бярэсці, Нясвіжы, Лоску, Вільні (прадукцыя друкарняў Украіны, якая ў 1569 г. адыйшла да Польшчы, не ўлічвалася). Тэрмін “Рэнесанс” ужываецца ў манаграфіі выключна як назва эпохі: для Беларусі – XVI – пачатак XVII ст. (Конон 1978), а не як азначэнне адной з адметных плыняў у тагачаснай культуры. Падзяляючы меркаванне рускіх і польскіх вучоных пра існаванне пераходных перыядаў паміж двума перыядамі, так званых сутыкаў (Голенищев-Кутузов 1973: 368; Ziomek 1995: 11), мы лічым такім пераходным перыядам у беларускай літаратуры канец XVI – пачатак XVII ст., калі канец Ренесансу супаў з пачаткам Барока.