Читать «Станаўленне польскамоўнай паэзіі ў полілінгвістычнай літаратуры Беларусі эпохі Рэнесансу» онлайн - страница 18
Сяргей Кавалёў
Назваўшы свой верш “Да Палякаў і да Літвы”, А. Валян заняў зручную для сябе пазіцыю ў спрэчцы двух персанажаў з кнігі А. Ратундуса і ў канфлікце двух народаў: пазіцыю суддзі-міратворцы, які хоча дапамагчы канфліктуючым бакам прыйсці да паразумення і згоды. Свае аргументы ён чэрпае з пазітыўнага вопыту мінуўшчыны: з вопыту сумеснага палітычнага жыцця Польшчы і Вялікага Княства Літоўскага на працягу двух стагоддзяў пасля Крэўскай уніі. Аўтар падтрымлівае ідэю уніі і нагадвае, што гэтая вялікая ідэя нарадзілася не ў легкадумных галовах цяперашніх палякаў ды літвінаў, але ў мудрых галовах іхніх продкаў:
(Rozmowa Polaka 1890: 53)
На думку А. Валяна, братэрскія адносіны павінны складаць аснову з’яднання двух народаў, а мэтай саюза дзвюх краін мусіць быць мір, узаемадапамога, узмацненне парадку ў агульнай дзяржаве, каб “адна галава кіравала ўсімі членамі”. Так было ў нашых продкаў, так павінна быць у ідэальным грамадстве (зварот да гістарычнай традыцыі стаўся, насамрэч, нагодай для выказвання ўласных поглядаў пісьменніка на грамадства, развітых ім пазней у філасофскіх трактатах). На жаль, зусім інакш выглядае сітуацыя цяпер, бо парушаны галоўны прынцып уніі: прынцып роўнасці, без захавання якога немагчыма ані братэрства народаў, ані парадак у дзяржаве:
(Rozmowa Polaka 1890: 53)
Ад усхвалення шчаслівага жыцця продкаў “у любові ды згодзе” пад адным уладаром, А. Валян у другой частцы верша пераходзіць да крытыкі цяперашніх стасункаў паміж палякамі і ліцвінамі, асуджае іх узаемныя інтрыгі і звады, імкненне узвысіцца за кошт прыніжэння другога, захапіць лепшае месца пад сонцам. Прыхільнік ідэі уніі ў прынцыпе, А. Валян вымушаны канстатаваць абсалютную непадрыхтаванасць польскага і ліцвінскага грамадства да яе заключэння:
