Читать «Талісман» онлайн - страница 95

Што да колькасці нанова агучаных народных песень — то за апошняе дзесяцігоддзе сітуацыя істотна змянілася. Я сказаў бы — непазнавальна змянілася. Мы выйшлі на неабсяжны прасцяг беларускай народнай песні. I не толькі песні, але і народнай харэаграфіі. Зразумела, калі гэтая песня разліваеццатакой бязмежнай паводкай, калі яна такою масай хлынула ўсемагчымымі шляхамі і каналамі да слухача, і калі жыццёвую зацікаўленасць у яе пашырэнні ва ўжытку адчулі тысячы выканаўцаў — і прафесійных, і аматараў, — то, канешне ж, пры гэтым непазбежна будуць выяўляцца гэтак званыя накладныя выдаткі, і будуць узнікаць пэўныя пытанні і праблемы.

Глянем, напрыклад, на фальклор у мастацкай самадзейнасці, на яго выкананне на вясковай і гарадской самадзейнай сцэне, на гэтак званых "вячорках", у тым ліку на тэлевізійных. Даўно і неадчэпна мяне пераследуе адно трывожнае адчуванне, што тут мы ід зем не зу сім праду маным і не самым плённым шляхам. Маю на ўвазе гэтыя суцэльныя штучныя інсцэніроўкі традыцыйных народных свят і абрадаў з выкананнем адпаведных песень, танцаў і гульняў. Выбачайце, але ў гэтых фальклорных спектаклях запанаваў нейкі сцэнічны шаблок з прыкметнай дозай прымітыву і безгустоўшчыны. Глядзець іх становіцца проста нецікава, іншы раз яны, я нават сказаў бы, раздражняюць. Можа таму, што фальклор у сілу прыроды сваёй мусіць існаваць толькі ў натуральных умовах? Я разумею высакародныя прапагандысцкія мэты такіх фальклорных спектакляў, але ці дасягаюцца яны, гэтыя мэты?

Далей — аб тым, што я ўжо мімаходам закрануў, — гэта стыль выканання народнай песні і народнага танца на самадзейнай сцэне. Ці ёсць у нас свой уласны, беларускі стыль, свая манера, свой почырк? Ёсць, безумоўна. Але якія яго асаблівасці? Ці ёсць яго асаблівасцю адбітак пэўнай развязнасці на сцэне, нейкай неапраўданай ненатуральнай зухаватасці з такімі ж неапраўданымі выкрыкамі, і проста нейкай бадзёрасці нялепшага ўзору? Ці гэта ўсё яшчэ даніна таму самаму казённаму аптымізму?

Ці вывучаецца ў пас гэта пытанне? Ці праводзіцца якая метадычная работа з выканаўцамі, з кіраўнікамі самадзейных калектываў? 11і нс пераносім мы на наіпу глебу — на нашу сцэну — нялспшае чужое, з неўласцівай нам манерай выканання? I І,і абавязкова, напрыклад, гнаць усе беларускія прыпеўкі ў стылі аля Мардасава? Ці трэба так насаджаць чарговы прымітыў тыпу " А я ўсё дывлюся, дэ моя Маруся", які і на сваёй радзіме ёсць прымітывам? Сціраецца ж сваё аблічча! А самае горшае, што культывуецца нейкая вульгарызацыя фальклору, спрашчэнне і прымітыў.

У сувязі з гэтым — пра адносіны да тэксту фальклорнай песні, а дакладней — пра нявечанне і апашленне гэтага тэксту. У нас гэта становіцца дрэннай модай — безгустоўнае ўмяшанне ў тэкст народнай песні, у выніку чаго адбываецца скажэнне і перакручванне яе маральнай і эстэтычнай сутнасці, часам такое скажэнне, калі гэтая су тнасць проста забіваецца. Можна было б ня бачыць у гэтым асаблівай небяспекі, калі б гэтыя з'явы, як у добрыя старыя часы, заставаліся адзінкавымі і не выходзілі за межы пэўнага фальклорнага калектыву, пэўнай лакалізаванай мясцовасці, — той, дзе ўзніклі. Але ж сёння, дзякуючы радыёэфіру, тэлеэкрану, кіно, відэакасетам, яны тыражвруюцца незлічонымі тыражамі і штодзённа. Тым больш, калі песня ідзе ў таленавітым прафесійным выкананні. Каб не быць галаслоўным, прывяду два-тры прыклады. Бадай ці не самым папулярным фальклорным шлягерам стала ў нас песня "У саду гуляла б цвяты збірала" — паходжаннем з у краінска-беларускага памежжа, кал і не ўкраінская наогул. У арыгінале, ці ў аўтэнтыку, які ёсць і ў маім архіне, усё на сваім месцы, усё лагічна і апраўдана, а менавіта: хлопец крыўдуенадзяўчыну, што янадаягоневыйшла, і клятвенна заяўляе: "Хадзіці буду, любіці буду, скажу па праўдзе: сватаці буду!" Падкрэсліваю: сватаці буду, вазьму цябе замуж. Што ж у выкананні нашага знакамітага квартэта ''Купалінка'' і дзесяткаў іншых самадзейных калектываў? Зусім процілеглае: "Хадзіці буду, любіці буду, скажу па праўдзе: браці не буду". Вось табе і на! Хадзіць да цябе буду, гэта значыць валачыцца буду, а замуж не вазьму! ''Браці не буду''. Нічога ж сабе мараль у малайца! Выбачайце, але гэта — напрасліна, якая ўзводзіцца на народную песню.