Читать «Выбар» онлайн - страница 11

Наконт занепакоенасці некаторых нашых грамадзян тым, што з пераменай статуса беларускай мовы над іх воляй нібыта будзе ўчынены прымус, я хацеў бы сказаць: супакойцеся, калі ласка. Вашы трывогі і страхі дарэмныя, для іх няма падстаў. Ніхто не збіраецца прымушаць тых, што не валодаюць беларускай мовай (ніколі не ведалі яе або забыліся), каб яны заўтра ж пачалі гаварыць па-беларуску. Гаварыце, як вам падабаецца, як умееце, як лічыце патрэбным — і на рабоце, і на вуліцы, і дома. А з цягам часу навучыцеся, авалодаеце — не Бог ведае якая цяжэзная справа. Важна, каб вы прыхільна (па-інтэрнацыяналісцку!) ставіліся да гэтай мовы і да тых, хто ёю даражыць і пра яе клапоціцца. Важна, каб у вас паявілася жаданне далучыцца да яе — хоць бы, напачатку, у такой меры, каб разумець. Важна, каб вы ўсвядомілі, што засвоіць мову народа, сярод якога жывеш, — гэта не толькі справа абавязку і гонару, гэта будзе для вас каштоўны духоўны набытак — з ёю пабагацееце на цэлую нацыянальную культуру!

Што да прымусу, дык пакуль што ў нас у рэспубліцы ён іншы раз мае месца ў адносінах да тых, хто хацеў бы гаварыць па-беларуску. Або гэта прымус ускосны — маральны націск у форме нетактоўнай заўвагі, кпіны, іранічнай ухмылкі, або і зусім непасрэдны, адкрыты. Помню, як на сумесным пасяджэнні дзвюх пастаянных камісій Вярхоўнага Савета БССР маё выступленне на беларускай мове было перапынена гучным камандзірскім вокрыкам: «Почему вы не говорите на общепонятном языке? Вы не уважайте аудиторию!» Збянтэжаны, я адказаў, што гавару на мове народа, чыё імя ў назве дзяржавы, вярхоўную ўладу якой мы тут прадстаўляем... «Ну, а вот я вашей речи не понимаю, так что же — я тут неравноправный?»— дадаў таварыш. І, аднак жа, супакоіўся. І слухаў маю беларускую мову да канца.

Вось і падумаем: у зале — грамада людзей, усе разумеюць, адзін — не разумее, і хоць толькі адзін, а падымае крык. Чаму? Ды, відаць, таму, што прызнае дэмакратыю толькі для сябе. А калі б на добры лад, па-людску, то павінен быў бы сказаць сабе: «Ну, все, сегодня же берусь за изучение белорусского языка, а то — неудобно, совестно как-то, да и теряю много, будучи жителем Белоруссии... Возьмусь, и хоть немножко овладею! Ведь не сложно: язык-то близкий, родственный, славянский...» Вось гэта і быў бы інтэрнацыяналізм, калі гаварыць высокім стылем. А калі прасцей — гэта былі б паводзіны выхаванага, культурнага чалавека.