Читать «Выбар» онлайн - страница 10

Вось цяпер і звяжам усё адным лагічным ланцужком. Каб па-гаспадарску, ашчадна і мудра распараджацца зямлёй і яе багаццямі, плённа і з добрымі, светлымі надзеямі працаваць на ёй — трэба быць культурным чалавекам, а гэта значыць — свядомым патрыётам сваёй Бацькаўшчыны, той спадчыны, пра якую Купала напісаў: «Завецца ж спадчына мая ўсяго старонкай роднаю». Культуру і эканоміку адрываць адну ад другой нельга. Там, дзе такі адрыў ёсць,— там недамагаюць, чэзнуць і эканоміка, і культура, і чым гэты адрыў большы — тым большы агульны заняпад.

Каб быць сапраўдным гаспадаром, які забяспечыць магазіны прадуктамі і таварамі, чалавек павінен адчуваць і ведаць, што вось гэта зямля — яго адзіная, на нейкую іншую ён разлічваць не павінен, шчасце яго і яго дзяцей можа быць збудавана толькі тут, і гэту зямлю — дагледжаную, утульную, прыдатную для жыцця і радасці — ён перадасць нашчадкам сваім у спадчыну. Перадасць разам з усім, што робіць яе ўтульнай і прывабнай, — з плёнам сваёй працы і творчасці, са сваімі духоўнымі скарбамі, з паэзіяй і музыкай, і зноў жа — з мовай! Без мовы, без культуры да яго не прыйдзе ўсведамленне сваёй годнасці як чалавека і гаспадара, адказнага за лёс Бацькаўшчыны, за яе заўтрашні дзень.

Міфічнымі з'яўляюцца і тыя страхі, якія ахопліваюць многіх нашых добрых грамадзян пры гаворцы аб тым, што беларускай мове трэба надаць статус дзяржаўнай і што дзеці беларусаў абавязкова павінны на гэтай мове вучыцца (а калі хто хоча і з небеларусаў — то калі ласка!). «Толькі без прымусу! — спяшаюцца запратэставаць нашы добрыя грамадзяне. — Толькі па выбару, па жаданню!» Ну, добра, без прымусу, ці іначай — па добрай волі, — так, як я хачу. Як мне дыктуе маё ўласнае сумленне. Па добрай волі, слухаючыся свайго сумлення, адмаўляюся ад роднай мовы. А гэта значыць — і ад сваёй культуры, ад усяго таго, што вызначае аблічча народа. А ўрэшце гэта значыць — і ад самога народа, бо: няма мовы — няма народа. Мова і народ — сінонімы. Адмаўляцца ад сваёй мовы і культуры — значыць хацець, каб гэта культура загінула, адмерла. Каб загінула ўсё, чым твае дзяды-прадзеды даражылі. Хіба гэта добрая воля? Выбачайце, але гэта — злая, нядобрая воля... Жадаць пагібелі культуры свайго народа — добрая воля? Аддаць святыні сваёй зямлі на вынішчэнне — добрая воля? Здрадзіць памяці продкаў, запаветам дзядоў і прадзедаў — добрая воля? Няўжо да такой ступені мы заблудзіліся ў трох соснах?

Шаноўныя грамадзяне, якія выступаюць супраць дзяржаўнага статуса беларускай мовы, у лепшым выпадку патрабуюць, каб гэты статус быў нададзены ў нас і рускай мове, каб ураўняць, маўляў, абедзве мовы ў правах, каб нікому не было крыўдна... Але ж у нас ужо гэта было, было! Дзесяткі гадоў абвяшчалася бадай ці не штодзённа, што ў нас і беларуская і руская мовы маюць аднолькавыя правы. Я ўсё жыццё чую гэтыя высокатрыбунныя дэкларацыі. І што ж у выніку? Да чаго дааднолькаваліся? Да чаго датрыбунілі? Якое месца займае ў Беларусі адна мова і якое — другая? Ужо хіба што ў сабакі вачэй пазычыўшы, можна гаварыць сёння пра іх раўнапраўнае становішча ў грамадстве!.. Дык што: пакінем усё, як было і ёсць, без ніякіх перамен? А перамен не будзе, калі ў нас і руская мова атрымае статус дзяржаўнай. Усё застанецца па-ранейшаму — гэта і дзіцяці зразумела. І чаго тады варты ўсе нашы заклікі-настаўленні, што беларускую мову трэба берагчы, шанаваць і развіваць, што беларускі народ мае права на сваю нацыянальную культуру і г. д. і да т. п. А нічога не варты! Словы на вецер! І не больш!..