Читать «Карусь Каганец: Кроў з крыві беларуса...» онлайн - страница 4
Алесь Пашкевіч
А штовечар, калі сямейнікі, натузаўшыся за дзень, цесненька спалі на сваіх адагрэтых «набытках», Караль Самуілавіч даставаў з кішэні пацёртую падарожную кніжыцу — ці не нямецкі нататнік са скураной светлакарычневай вокладкай, з партаманетнымі кішэнькамі (куды зручна было класці розныя цыдулкі і карткі), з паловай мелаваных (каб сцёршы, зноў пісаць простым алоўкам) балонак — даставаў і адгортваў старонку, на якой дробным акуратным почыркам яшчэ ягоным бацькам (які і купіў гэты нататнік у далёкім ., аб чым на апошняй абачыне сведчыў надпіс продка) была выведзена на старадаўняй лаціне малітва. Хоць і ведаў Караль Самуілавіч тую малітву напамяць, але зноў і зноў чытаў яе па напісанаму — разам са словам да Бога спрычыняўся і да слова бацькавага, нібы спавядаючыся і просячы заступніцтва ў абодвух…
Да заканчэння зімы паязджане паспелі дабрацца з Табольска ў Маскву. Амаль задарма спешна прадалі коней, сані — і ўжо цягніком выправіліся да Менска.
Напрадвесні . Кастравіцкія прыехалі на радзіму. Цяжкая дарога дадому адабрала ў бацькі Каруся Каганца апошнія жыццёвыя сілы. Каралю Самуілавічу было прапанавана жыхарства ў «Былым Царстве Польскім», куды ён, пакінуўшы сям’ю ў жончыных родзічаў у вёсцы Засулле пад Стоўбцамі, i падаецца. Але працу знайсці не ўдалося, i ён вярнуўся назад. Праз месяц у Кастравіцкіх нарадзілася дачка, якую, ахрысціўшы, назвалі Маняй. У сямейных клопатах прабегла яшчэ паўгода, пасля чаго Караль Самуілавіч выехаў у Менск — ужо ў каторы раз пахадайнічаць аб гэтым абрыдлым «виде на жительство» (ён, хто мог назваць на гэтай зямлі «пятнаццаць каленаў» сваіх продкаў!). З дарогі былы ссыльны зайшоў праведаць даўніх знаёмых, дзе за шклянкай гарбаты раптоўна адышоў у вечнасць...
Будучаму Карусю Каганцу было тады 6 гадоў. Неўзабаве пасля смерці мужа маці Kaзiмipa ўзяла прымака — мясцовага селяніна. У сям’і пачалі з’яўляцца новыя дзеці, жыццё не лягчэла…
У свой час бацька Каруся Каганца забяспечыў быў за сваёй жонкай асобным дакументам частку маёмасці, якая не магла быць канфіскаванай. Але маці Kaзiмipa выехала, спадзеючыся на лепшае, за мужам у высылку, а сваякі страцілі адпаведны дакумент. Калі ж ён знайшоўся, на маёмасць «зайшла даўнасць». Усё ж, дзякуючы нейкім намаганням, удалося атрымаць ад сястры Каганцовай маці каля дзвюх валокаў зямлі — пусткі ў Юцкох (Прымагіллі) каля Койданава (гэтая назва сустракаецца яшчэ i ў іншым варыянце — Яцкі). Туды i пераехала з «новым» бацькам сям’я Казіміра Кастравіцкага: маці, Дося, Стась, Амброзій, Маня, і Казік, Янка і Міхалка…
ЖЫЦЦЁВЫЯ «ЎНІВЕРСІТЭТЫ»
Малому Kaзiмipy давялося зрабіцца вясковым пастушком, зарабляючы сабе i родным на хлеб. Так, зрэшты, сцвярджалі ўсе вядомыя (хоць ix — невялікі драбок) даследаванні, прысвечаныя жыццю i творчасці Каруся Каганца. «...Ён (Карусь Каганец. —
