Читать «Пляц Волі» онлайн - страница 38

― Добры і, па ўсім, вясёлы? — адказаў на прывітанне.

Макар прысеў побач, закінуў нагу на нагу. Бліснуў наваксаваным чаравікам.

― Ды сёння запісвалі добраахвотнікаў… Ну і дзяцюк зайшоў адзін. Імя, прозвішча… І тут з лямантам мажная кабета ўрываецца, маці ягоная, як аказалася. Бразь дзвярыма — і да нас: «А мае ж паночкі! Ня пішэце яго ў войско!»

— «Чаму?» — пытаемся. 

— «А як жа — чаму?.. Гэткі сарві-галава! Пойдзе ваяваць, заб'е каго, а тады мне цёгайся па судох ды следствах…»

Усміхнуўся і ён, але адразу ж зсур'ёзнеў, уздыхнуў:

― Трэба, бачу, і мне да вас перабірацца, а то за гэтымі паперамі й свету людзкага не бачу…

― Во-во, давай. Статут перакласці й выдаць трэба…

― М-да…

― Слухай, а ці й праўда не заседзеліся мы з табой тут?! — Макар раптоўна падскочыў — і да вакна: — Кажуць, сама сок пайшоў… То, можа, адскочым, бярозавіку спусцім? — нізкія бровы яго ўзняліся, вочы гарэзна засвяціліся.

― Як жа… Да ночы ў лес, раніцаю з вёдрамі назад?

― Чаму? Стой каля вакна і чакай, я ўвомірг! — і ў дзверы.

Праз некалькі хвілін пад вокнамі Беларускага дома затарахцеў легкавы аўтамабіль, чорны, з вялікімі коламі (сняжынкай разыходзіліся тоўстыя, у палец, спіцы), з дзвюмя круглымі вірламі-фарамі — як з аграмадным пенснэ — над радыятарам. Шырокія шчыткі над коламі, складзены брызентавы башлык-катур ззаду (як дождж ці холад — можна было закрыцца, як у карэце). І — о дзіва! — за рулём Макар сядзеў, Алесю ківаў…

Заставалася толькі вядро ды сякерку расшукаць.

Аўтамабіль належаў Беларускаму камітэту. У Менск жа прыгналі яго немцы (генерал ехаў нейкі), дзе аўто і зламалася. Пры адступленні яго кінулі каля чыгункі. Майстар Домскі — стары менчук-чыгуначнік — адрамантаваў, падфарбаваў іржаўчыну. Дэпо аўтамабіль і падарыла Беларускаму камітэту, Домскі ж стаў шафёрам. У яго і выпрасіў Макар на паўдня жалезнага каня, сам (спрактыкаваны ўжо быў, не раз газаваў па менскіх вулках) за руль сеў — справа, бо аўтамабіль ангельскі быў («жарабец антантаўскі», як ахрысціў яго адразу ж Алесь).

За горад хутка выехалі. Дарогу ён, Алесь, паказваў — памятаў невялікі беразнячок, як на Слуцак выбірацца. Руліў Макар упэўнена, сакавіцкая дарога падсохла ўжо, там-сям з лагчынак снег брудны выглядваў.

«Жарабец» такі грукатаў моцна, і Алесь з Макарам, накрычаўшыся (проста гаварыць не выпадала — не чуваць нічога ж) яшчэ ў горадзе, маўчалі. Першы то па баках вызірваў, то свайго нечаканага шафёра вывучаў — нацятага, сур'ёзнага, галава крыху ў плечы ўехала.

Зналіся яны ці не з самага Алесевага прыезду ў Менск, і хоць на трынаццаць гадоў розніцы ў іх (Макар нарадзіўся ў 1890-м) было, хоць на «ты» зваліся — на цэлага паўвеку старэйшым Алесь сябра бачыў. А як жа яшчэ… Ужо з 1915-га ў вайну быў Макар прапаршчыкам на Паўночна-Заходнім фронце, а затым на Валынскім. Салдаты абралі яго дэлегатам Першага Усебеларускага з'езду. Стаў нават сябрам Рады БНР. Ягоны подпіс стаяў пад тэкстам Першай Устаўной Граматы! Ён браў удзел у паседжанні Рады БНР у ноч з 24 на 25 сакавіка 1918-га — і прымаў акт пра абвешчанне незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі! Ён, урэшце, аўтар знакамітага гімна БНР — ім стаў ягоны верш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі», пакладзены на музыку случаком Уладзімерам Тэраўскім. Распавядаў жа пра ўсё гэта Макар скупа: «Ну быў…», «Ну давялося…», не выстаўляўся перад ім, маладзейшым, — і праз гэта яшчэ больш загадкавым і «вялікім» здаваўся…