Читать «Нацыянальная ідэя ў сучасным свеце» онлайн - страница 20

Праілюструем сказанае наступнай схемай.

На схеме: t — фактар часу. t₁ — час утварэння этнасаў (у Еўропе пачатак ад ражджаства Хрыстовага), t₂  — час утварэння нацый (умоўна 1789 г.), t₃ — наш час.

P(t) — фактар прагрэсу цывілізацыі.

a — крывая ўзроўню этнічнасці.

b — крывая ўзроўню рэлігійнасці.

І стадыя. (І ст.) — час старажытнай гісторыі, стадыя маючая адзінства двух характарыстык. У этнасацыяльнай сферы падзел грамадства на радавыя саюзы, плямёны, полісы (абазначана тонкімі рыскамі). У духоўнай сферы — політэізм, розныя паганскія сонмы багоў: грэчаскі, рымскі, славянскі і г.д. (абазначана штрыхаванымі рыскамі)

ІІ стадыя характарызуецца двумя вызначальнымі рысамі:

1) Пераход ад політэізму (язычніцтва) да монатэізму (у Еўропе гэта пераход да хрысціянства, які доўжыўся ўсё першае тысячагоддзе нашай эры, а месцамі і пазней).

2) У этнасацыяльнай сферы гэта пераўтварэнне племянной структуры грамадства ў этнічную. Гэта працэс этнагенеза. Вынік — фармаванне развітай сістэмы этнасаў. Рускі этнас, напрыклад, утварыўся ад зліцця cлавян, уграў, цюрак і аланаў. Беларусы — гэта сумесь балтаў, славян і уграў.

Адзначым вельмі важную рысу другой стадыі. З прыняццем Еўропай хрысціянства ход гісторыі вызначаўся галоўным чынам рэлігійнай прыналежнасцю жыхароў адпаведный краіны. Напрыклад, крыжаносцы аб’ядноўвалі католікоў розных краін і іх паходы былі рэлігійным актам. У дзяржаўнай палітыцы як каталіцкіх краін Францыя, Свяшчэнная Рымская імперыя і інш.), так і праваслаўных (Візантыя, Старажытная Русь) вялікую ролю грала духавенства — папа ў католікаў і патрыярх — у праваслаўных. Вядомы, нават, тэрмин, які характарызуе эпоху І тысячагоддя — сімфонія Царквы і дзяржавы.

На схеме 1 у другой стадыі рэлігінасць як фактар гістарычнага працэсу стаіць вышэй за этнічную прыналежнасць

ІІІ стадыя. Умоўна бярэ пачатак з канца ХVІІІ — пачатку ХІХ ст. і вызначаецца ўтварэннем нацый. У сацыяльнай сферы прыход капіталізму і эпохі індустрыялізацыі. Рэлігійныя прыхільнасці ранейшыя — монатэізм, але ў велікай разнастайнаці сваіх форм (у хрысціянстве, напрыклад, бурны рост цэркваў пратэстанцкага накірунку). Працэс драблення хрысціянскіх кафесій прывёў да зніжэння ўплыву фактара рэлігійнасці на гістарычны працэс. Пачынае дамінаваць нацыянальная сфера. Таму на схеме 1 крывая рэлігійнасці (b) праходзіць ужо ніжэй крывой нацыі (этнасу) — (а).

1.2.6. Правы нацыі і правы чалавека

Паняцце «правы чалавека» даволі трывала ўвайшло ў нашае жыццё і атрымала разгорнутае і глубокае тлумачэнне ва Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека, прынятай на сесіі Генеральнай Асамблеі ООН у 1948 г. Але, як піша Л.Ф. Яўменаў у кнізе «Международная идеология прав человека: проблемы — решения», паняцце правоў чалавека разлядваецца яшчэ ў Дэкларацыі незалежнасці Злучаных штатаў Амерыкі 1787 г. і больш таго, вытокі гэтага паняцця трэба шукаць у законах Хамурапі (ХVІІ ст. да н. э.), Вялікай хартыі вольнасцей (Англія, 1215 г.), Статуце Вялікага княства Літоўскага 1588 г. і многіх іншых дакументах мінулага.