Читать «Тры жыцці княгіні Рагнеды» онлайн - страница 70

У Нямізе яна не затрымалася - перавёз яе добры чалавек цераз Свіслач і паказаў пешую дарогу. Маці Анастасся закрочыла то ўздоўж простых сонечных узлескаў, то звілістымі сцежкамі сярод балотаў. Удзень мінула яна вёску, а потым, да самай ночы, не сустрэлася ёй жылля, і маці Анастасся начавала ў полі. Яна абрала сухі пагорак, нанасіла галля, пачала высякаць іскру. Нарэшце мох задыміўся, успыхнуў агеньчык. Ёй узгадаўся стары вяшчун. «Што чытаў ён у вогнішчы? - падумала яна. - Нашу слабасць? Марнасць нашых надзей?» Яна ўспомніла ахвярнае вогнішча ў Полацку і памылку ці хлусню полацкага вешчуна, якая абярнулася стратай войска. Потым яна прыгадала даўняе купальскае вогнішча на Палаце; яны з Рутай стаялі сярод дзяцей; хлопцы скакалі праз вогнішча, дзяўчаты пелі; пазней усе яны, відаць, сталі здабычай варагаў. Гадоў пяць ёй было; як зайздросціла яна хлапцам і дзяўчатам, як хацелася стаць дарослай і пачаць сваё жыццё! А вось яно ўжо і прайшло... Маці Анастасся прылегла на галлё і доўга разглядала сузор'і. Яна дзівілася: мігатлівыя зоркі былі падобныя на чыісьці жывыя вочы, нібы нехта сачыў за ёй з неба; здавалася, што зараз нешта адбудзецца, неба адкрыецца і з'явіцца нехта, хто ўсё ведае, і скажа таямнічую разгадку яе бедстваў, яе будучыні... Яна чакала, чакала, і зорнае святло непрыкметна і пяшчотна звяло ейныя павекі...

На пяты дзень свайго падарожжа дайшла маці Анастасся да Бярэзіны, і тут адзінокае яе хаджэнне скончылася. У вёсцы пры перавозе сядзелі тры старцы, відушчы іх таварыш памёр, а даваць ім павадыра вёска не хацела - не было тут сіраты. Але і выгнаць невідушчых старых на хуткую пагібель вяскоўцы баяліся. Вось тут выратаваннем для ўсіх з'явілася маці Анастасся. Старцам сабралі хлеба, перавезлі на другі бераг, і Анастасся павяла сляпых за сабой. Старцы былі аслепленыя ў адзін дзень, у нейкім няўдачным паходзе, калі трапілі ў палон да печанегаў. Сто такіх выпусцілі печанегі ў стэп без павадыра. А іншы палон парэзалі. Невядома, што лепш... «Пра што вашы песні?» - спытала маці Анастасся. «Пра што просяць, - адказалі сляпцы. - Князям - пра славу, ваярам - пра адвагу, людзям - пра сваю бяду...» - «Каму ж з князёў пелі?» - спытала Анастасся. «Ва Ўладзіміры пелі маладому князю Ўсеваладу...» Пры гэтым імені кальнуў Анастассю стары, прыгаслы боль. Малодшы яе сын слухаў гэтых старцаў, яна вядзе іх да старэйшага. Нічога яны не могуць паведаць ёй - які ён, уладзімірскі князь. Пасадзіў іх лёс у вечную вязніцу без промня святла; толькі галасы праходзяць звонку ў іхнюю вязніцу. Малады яе сын Усевалад, хочацца яму славы, толькі не зведае ён славы, усю адыме бацька, не дазволіць узяць ні ўлады, ні славы і не пакіне пільнаваць іх княствы. «Бацька!» Хіба патрэбны былі яму гэтыя дзеці! Нашто ж нараджала яна іх? Яму без патрэбы, а ў яе адабраныя. Не, не як іншыя бабы; для дзяржавы нараджала яна іх, для ягонай дзяржавы; і астатнія жонкі таксама. Шмат нараджалі, назапасілі яму наступнікаў; адзін памрэ, як памёр ужо Вышаслаў, другі сядзе на апусцелае месца. І сядзяць яны зараз па гарадах дробнымі князямі, а іх маці баярскія роды працягваюць, адна яна не захацела прыніжаць сваіх сыноў такімі братамі, сляпых вядзе па зямлі...