Читать «Йĕрсем çухалмаççĕ» онлайн - страница 22

— Туятӑп, ӗнер каланӑ хыпар пирки ҫӗретӗр, ― кӗлет умӗнчи сак ҫине ларма сӗнчӗ мана Яхван пичче. ― Чӑтаймарӑм, ара. Ыттисем те евитлеҫҫӗ те, эпӗ те калаҫас терӗм. Тарӑхрӑм-ҫке-ха. Ытла алхасма тытӑнчеҫ — йытта вӗлерсе хӑварчӗҫ. Ывӑлӑм тӑрӑшса ӗстерчӗ, пограничниксене пама хатӗрленетчӗ. Канма лагере кайрӗ те, йытта ав…

Яхван пичче пахча алӑкне хупрӗ, пуш витрисене кӗлет кӗтессине лартрӗ, унтан калаҫӑва малалла тӑсрӗ:

— Ыйхӑран йытӑ вӗрнипе вӑрантӑм. Нумай та вӑхӑт иртмерӗ — пӑшал сасси илтӗнчӗ. Унтан татах кӗреслетрӗ. Эпӗ анкартине чупса тухрӑм. Йытӑ тапкаланать кӑна, нӑйкӑшать… Кам алхаснӑ — пӗлеймерӗм.

Этем кайӑк мар, ҫӗр ҫинче утса ҫӗрет, хай хыҫҫӑн йӗр хӑварать. Ҫак путсӗрӗн те пахчара йӗрӗ юлнах ӗнтӗ.

— Яхван пичче, тепӗр кунне, пахчана тухсан, пахча ҫывӑхӗнче ют йӗр пуррине асӑрхамарӑр-и? — ыйтрӑм эпӗ, кил хуҫине куҫран тинкерсе.

— Ах, ӑна-кӑна чухламан ҫав эпӗ, ― хыпӑнса ӗкрӗ Яхван пичче. ― Йытта ак ҫакӑнтан, тӗмӗ хушшинчен, пенӗ. Унтан икӗ патрон тупрӑм. Йӗрсем шырас-тӗпчес шухӑш пуҫра та пулман ман.

Яхван пичче пӑртак шухӑша кайса тӑчӗ те, хӑмла ҫырли тӗмӗсем патне пырса, ҫапӑ купине сапалама тытӑнчӗ.

— Тепӗр кунне арӑм, хӑрнӑ туратсене касса, йӑлтах ҫакӑнта купаларӗ. Тен, ҫапӑ айӗнче юлман-и мӗнле те пулин йер?

Эпӗ те ҫапӑ айӗнче йӗр упранасса кӗтрӗм. Шанӑҫ пурнӑҫланмарӗ — ҫапӑ айӗнче нимӗнле йӗр те курӑнмарӗ. Эпӗ вара, туратсене сирсе, тӗмӗсем хушшине тинкертӗм. Унта хупах ӗсет. Унӑн ҫулҫисем карттус пысӑкӑш сарӑлса кайнӑ. Ҫавсене уҫса пӑхрӑм та — ай-яй! — хупах айӗнче палланӑ йӗрсем яртах палӑрса выртаҫҫӗ. Ухватов пушмак йӗрӗсем! Шкула хӑварнӑ йӗр те, Маруҫ анкартинчи те, хупах айӗнчи те — пурте пӗр евӗрлӗ. Апла унта та, кунта та пӗр ҫын ҫӗренӗ. Кӗске ураллӑ ҫын. Анчах Ухватов мар ку. Ухватов вӑрӑм ураллӑ.

Ӑҫта хывса пенӗ пушмакӗсене Ухватов? Кам тупса тӑхӑннӑ ӑна?

— Ҫакӑн пек йӗрсене ӗнер Киремет ҫырминче, пӗве хӗрринче, куртӑм. Путсӗрӗ ҫак тӑрӑхрах ҫӗрет пулмалла. Мана ҫеҫ мар, ыттисене те шар кӑтартма пултарать. Ҫакӑ та Киремет ҫырминче выртатчӗ, ― терӗ Яхван пичче, пӗчӗк калибрлӑ винтовка чӗнне кӑтартса.

Йытӑ чӗрине лекнӗ пульӑна та, тӗмӗ хушшинчен тупнӑ икӗ патрона та усрать Яхван пичче.

— Тепӗр пули кӗлет кӗтессине пырса тӑрӑннӑ, ― терӗ вӑл, пуш патронсене татӑкпа сӑтӑркаласа.

Чӑнах та, пӗрене пуҫӗнче пуля шӑтарса кӗнӗ вырӑн пур. Пули те кӑшт курӑнать.

Яхван пичче каланӑ Киремет ҫырми шухӑша ячӗ мана. Унти йӗрсене те тӗпчемелле.

Яхван пичче мана калинккерен тухичченех ӑсатса ячӗ, Киремет ҫырмине хӑш ҫулпа каймаллине ӑнлантарчӗ.

6

Киремет ҫырмине ҫитме вар урлӑ каҫмалла та, сад витӗр тухса, ансӑр сукмакла утмалла.

Эпӗ те кӗске ҫула кӑмӑлларӑм: тӑвайккинчен хӑпарса, сада кӗтӗм.

Тавралӑх шӑпӑрт. Садра йывӑҫсем пӗр хуҫкалмасӑр лараҫҫӗ. Улмуҫҫи тураттисем усӑннӑ. Улмисем те йышлӑ. Хурлӑхан та пиҫсе ҫитнӗ. Чие те… Ҫапах садра йывӑр шӑршӑ, ӑша пӑтрантаракан шӑршӑ тӑрать. Мӗн амакӗ ку? Куҫа мӗн йӗплет? Питҫӑмарти тӑрӑх куҫҫулӗ йӑпӑртатса анчӗ. Аш пӑтранма, пуҫ кашлама пуҫларӗ. Усӗрме тытӑнтӑм.

Тӗмӗ хыҫӗнчен такам апчхулатни илтӗнчӗ те эпӗ унталла пӑрӑнтӑм. Ҫӗркаҫ паллашнӑ Рита лара парать иккен. Сак ҫине чавсаланнӑ та пӗтӗм ҫанҫурӑмӗпе чӗтренсе йӗрет.