Читать «Смерць Івана Ільіча. Крэйцарава саната. Гаспадар і парабак» онлайн - страница 37

Для яго ўсё гэта адбылося ў адно імгненне, і значэнне гэтага імгнення ўжо не мянялася. Для прысутных жа агонія яго працягвалася яшчэ гадзіны дзве. У ягоных грудзях клекатала штосьці; знясіленае цела ягонае ўздрыгвала. Потым радзей і радзей стала клекатанне і храпенне.

— Канец! — сказаў хтосьці над ім.

Ён пачуў гэтыя словы і паўтарыў іх у сваёй душы. «Скончылася смерць,— сказаў ён сабе.— Яе няма болей».

Ён уцягнуў у сябе паветра, спыніўся на палове ўздыху, выпрастаўся і памёр.

КРЭЙЦАРАВА САНАТА

«А я кажу вам, што кожны, хто пазірае на жанчыну з пажадлівасцю, ужо пралюбадзейнічаў з ёю ў сэрцы сваім».

(Матфея V, 28).

«Кажуць яму вучні ягоныя: калі такі абавязак чалавека да жонкі, дык лепей не жаніцца.

Ён жа сказаў ім: не ўсе ўмяшчаюць слова гэтае: але каму дадзена.

Бо ёсць скапцы, якія з матчынага лона нарадзіліся гэтак, і ёсць скапцы, якія зрабілі сябе самі скапцамі для царства нябеснага. Хто можа ўмясціць, няхай умесціць».

(Матфея XIX, 10, 11, 12).

I

Гэта было напрадвесні. Мы ехалі другія суткі. У вагон заходзілі і выходзілі падарожнікі на кароткія адлегласці, але трое ехалі, гэтак жа як і я, ад самага месца адыходу цягніка: непрыгожая і немаладая кабета, курэц, са змардаваным тварам, у напаўмужчынскім паліто і шапачцы; яе знаёмы, гаваркі чалавек гадоў пад сорак, з акуратнымі новымі рэчамі; і яшчэ невялікага росту пан з парывістымі рухамі, яшчэ не стары, але з рана пасівелымі кучаравымі валасамі і з незвычайна бліскучымі вачмі, якія шпарка перабягалі з рэчы на рэч; гэты трымаўся асобна. Ён быў апрануты ў старое ад дарагога краўца паліто з баранковым каўняром і высокую баранковую шапку. Пад паліто, калі ён расшпільваўся, відаць была паддзёўка і руская вышываная кашуля. Асаблівасць гэтага пана была яшчэ ў тым, што ён зрэдку абзываўся дзіўнымі гукамі, якія былі падобны да адкашлівання ці да пачатага і абарванага смеху.

Пан гэты за ўвесь час падарожжа старанна пазбягаў размоў і знаёмства з пасажырамі. На звароты да яго суседзей ён адказваў коратка і рэзка і ці чытаў, ці, пазіраючы ў акно, курыў, ці, выцягнуўшы са свайго старога меха харчы, піў чай, або закусваў.

Мне здавалася, што ён адчуваў цяжар свайго адзіноцтва, і я колькі разоў хацеў загаварыць з ім, але кожны раз, як толькі вочы нашы сустракаліся, што здаралася часта, бо мы сядзелі наўскасы адзін насупраць аднаго, ён адварочваўся і браўся за кнігу ці глядзеў у акно.

У часе прыпынку, адвячоркам на другі дзень, на вялікай станцыі нервовы пан гэты схадзіў па гарачую ваду і згатаваў сабе чай. Пан жа з акуратнымі новымі рэчамі, адвакат, як я пазней даведаўся, са сваёю суседкаю, кабетаю ў напаўмужчынскім паліто, пайшоў піць чай на станцыю.

За час адсутнасці пана з кабетаю ў вагон зайшло некалькі новых асоб і ў тым ліку высокі голены маршчыністы стары, відаць, купец, у ількавай футры і суконнай шапцы з вялізным брылём. Купец сеў насупраць месца кабеты з адвакатам і адразу ж распачаў гаворку з маладым чалавекам, па выглядзе купецкім прыказчыкам, які зайшоў у вагон таксама на гэтай станцыі.