Читать «Населены востраў» онлайн - страница 210

...Лібэральная інтэлігенцыя дружна франдзіравала, усе наперабой пераконвалі адзін аднаго (на кухнях), што Дубчак абавязкова пераможа, бо падаўленьне ідэалягічнага бунту сілай немагчымае, ня тыя часы на двары, не Вугоршчына гэта вам 1956-га году, ды й вадкаватыя ўсе гэтыя брэжневы-суславы, няма ў іх той старой добрай сталінскай загартоўкі, пораху ў іх ня хопіць, ды й армія сёньня ўжо ня тая... «Тая, тая ў нас сёньня армія, — пярэчылі найразумнейшыя з нас. — І пораху хопіць, супакойцеся. І брэжневы-суславы, будзьце ўпэўненыя, не здрыгануцца і ніякім дубчакам не саступяць НІКОЛІ, бо гаворка ідзе пра самое іх, брэжневых, існаваньне...»

...І мёртва маўчалі тыя нешматлікія, як правіла, недаступныя для непасрэднага кантакту, хто ўжо ў траўні ведаў, што пытаньне вырашанае. І ўжо вядома памоўчвалі тыя, хто нічога дакладна ня ведаў, але адчуваў, самой шкурай сваёй адчуваў: усё будзе як належыць, усё будзе як мае быць, усё будзе як заўсёды — начальнікі сярэдняга зьвяна і ў тым ліку, зразумела, малодшае афіцэрства ідэалягічнай арміі — галоўныя рэдактары часопісаў, куратары абкамаў і гаркамаў, работнікі Главлиту...

Шалі хісталіся. Ніхто не хацеў прымаць канчатковых рашэньняў, усе чакалі, куды паверне дышаль гісторыі. Адказныя асобы імкнуліся не чытаць рукапісаў наогул, а прачытаўшы, выстаўлялі да аўтараў ашаламляльныя патрабаваньні, з тым каб пасьля ўліку гэтых патрабаваньняў выставіць новыя, яшчэ больш ашаламляльныя.

У «Неве» патрабавалі: скараціць; выкінуць словы кшталту «радзіма», «патрыёт», «айчына»; нельга, каб Мак забыўся, як звалі Гітлера; удакладніць ролю Вандроўніка; падкрэсьліць наяўнасьць сацыяльнай няроўнасьці ў Краіне Айцоў; замяніць Камісію Галяктычнай Бясьпекі іншым тэрмінам, зь іншымі ініцыяламі...

У Детгизе (спачатку) патрабавалі: скараціць; прыбраць натуралізм у апісаньні вайны; удакладніць ролю Вандроўніка; затуманіць сацыяльнае ўладкаваньне Краіны Айцоў; рашуча выключыць само паняцьце «Гвардыя» (скажам, замяніць на «Легіён»); рашуча замяніць само паняцьце «Невядомыя Айцы»; прыбраць словы кшталту «сацыял-дэмакраты», «камуністы» і г. д.

Зрэшты, як сьпяваў у тыя гады Ўл. Высоцкі, «але гэта былі яшчэ кветачкі». Ягадкі чакалі нас наперадзе.

Напачатку 1969 выйшла ў «Неве» часопіснае выданьне раману. Нягледзячы на ​​ўсеагульнае ўзмацьненьне жорсткасьці ідэалягічнага клімату, зьвязанае з чэхаславацкім ганьбішчам; нягледзячы на ​​сьвяшчэнны жах, які ахапіў паслухмяна дрыгатлівых ідэалягічных начальнікаў; нягледзячы на ​​тое, што менавіта ў гэты час пасьпела і лопнула адразу некалькі артыкулаў, якія бізунілі фантастыку Стругацкіх, — нягледзячы на ​​ўсё гэта, раман удалося апублікаваць, прычым коштам невялікіх, па сутнасьці мінімальных, стратаў. Гэта была ўдача. Больш за тое, гэта была, можна сказаць, перамога, якая здавалася неверагоднай і якой ніхто ўжо не чакаў.