Читать «Кацярына» онлайн - страница 7

Ды ў хаціну. Бяжыць з хаты,

Нясе яму сына.

Заплаканы, неспавіты

Бедны сіраціна.

«Во яно дзе, на, прыгледзься!

Дзе ж ты? Захаваўся?

Ўцёк!.. няма ўжо!.. Сына, сына

Бацька адцураўся!

Божа ты мой!.. Мая дзетка!

Дзе ж дзецца з табою?

Маскалікі! Галубочкі!

Вазьміце з сабою;

Не цурайцеся, браточкі:

Яно сіраціна;

Забярыце і аддайце

Старшаму за сына.

Забярыце!.. Бо пакіну,

Як бацька пакінуў, -

Бадай яго не кідала

Горкая часіна!..

Грэхам цябе на свет Божы

Маці спарадзіла;

Вырастай жа на смех людзям!»

На шлях палажыла.

«Заставайся шукаць бацькі,

А я ўжо шукала...»

Ды ў лес з шляху, як вар'ятка!

І следу не стала.

Дзіцё плача... Маскалям што?

Балазе; мінулі.

Яно й добра; ды на ліха

Леснікі пачулі.

Кася бегае па лесе,

Бегае, галосіць,

То кляне свайго Івана,

То плача, то просіць.

Выбягае на ўзлессе;

Зірнула навокал

Ды ў яр... бяжыць... сярод ставу

Стала адзінока.

«Прымі, Божа, маю душу,

А ты - маё цела!»

Бух старчма ў ваду!.. Пад лёдам

Глуха забурлела.

Чарнабрыва Кацярына

Знайшла, што шукала.

Дзьмухнуў вецер па-над ставам -

І следу не стала.

То не вецер, то не буйны,

Што дубы ламае;

То не гора, не ліхое,

Што маці ўмірае;

Не сіроткі тыя дзеці,

Што мамка ў зямельцы,

Слава добрая й магіла

Для іх застанецца.

Як дакучаць злыя людзі

Малой сіраціне, -

Вылье слёзы на магілу -

Сэрцайка спачыне.

А таму якая доля,

Доля засталася,

Каго бацька і не бачыў,

Маці адраклася?

Байструку што засталося?

Хто з ім загавора?

Ні радні той, ні хаціны;

Шляхі, пяскі, гора...

Панскі тварык, чорны бровы...

Нашто? Каб пазналі!

Выпесціла, не схавала...

Бадай палінялі!

V

Ішоў кабзар да Кіева,

Сеў спачыць з дарогі.

З ім, абчэплены вузламі,

Павадыр убогі.

Ля яго дзіця малое

Дрэмле, як нядбае,

А стары кабзар тым часам

Ісуса спявае.

Хто йдзе, едзе - не мінае:

Хто - праснак, хто - грошы;

Хто старому, а дзяўчаты

Шэлег механошы.

Падзівяцца чарнабрыўкі -

І босы і голы.

«Дала, - кажуць, - вочкі, броўкі,

Ды не дала долі!»

Едзе шляхам да Кіева

Шасцярнёй карэта,

А ў карэце пан і пані,

Багата адзеты.

Апынуліся ля старцаў -

Пыл густы злягае.

Пабег Янка, бо з аконца

Рукою махае.

Дае пані Янку грошы,

Дзівуецца пані,

А пан глянуў... адвярнуўся...

Распазнаў, паганы,

Пазнаў чорныя ён бровы

І карыя вочы...

Пазнаў бацька свайго сына,

Але ўзяць не хоча.

«Як завуць?» - пытае пані.

«Янка». - «Какой милый!»

Коні рушылі, а Янку

Абсыпала пылам...

Палічылі, небаракі,