Читать «Трапiзмы (на белорусском языке)» онлайн - страница 5

Тыя, хто ўсё гэта ведаў, - дзецi - старалiся не пазнiцца. Але iншыя, бесклапотныя i няўважлiвыя да падобных рэчаў, не ведаючы ўсёй iх магутнасцi ў гэтым доме, прыязна адказвалi, вельмi ласкавым i натуральным тонам: "Вялiкi дзякуй, не хвалюйцеся, я з задавальненнем вып'ю i трошкi астылай кавы". Гэтым, чужым, яна не асмельвалася нiчога адказваць, але за адно гэтае слова, за адну гэтую караценькую ветлiвую фразу, якою яны мякка, нiбы мiж iншым, тылам далонi, адштурхвалi яе, не звяртаючы нават увагi, нi на iмгненне не спынiўшы на ёй свайго позiрку, ужо за адно гэта яна пачынала iх ненавiдзець.

Рэчы! Рэчы! Гэта была яе сiла. Крынiца яе магутнасцi. Iнструмент, якiм яна iнстынктыўна, бясхiбна i беспамылкова карысталася, каб нерамагаць, пляжыць усiх чыста.

Тыя, хто жыў побач з ёй, адчувалi сябе палоннымi рэчаў, рабамi, сагнутымi лад iх цяжарам, змярцвелымi i прыгнечанымi, увесь час пiльнаванымi i зацкаванымi iмi.

Рэчы. Прадметы. Званкi. Тое, што нiколi нельга было забывацца. Iстоты, якiх нельга прымусiць чакаць. Яна карысталася iмi, як зграяй сабак, якую напускала на iх штохвiлiны: "Звоняць! Звоняць! Хутчэй, варушыцеся, вас жа чакаюць!"

I нават калi яны сядзелi ў схованцы, зачынiўшыся ў сваiм пакоi, яна прымушала iх здрыгануцца: "Вас там клiчуць! Вы што - не чуеце? Тэлефон. Дзверы. Адкуль скразняк? Вы не зачынiлi дзверы, дзверы на лесвiцу!" Гахала акно. Грукалi дзверы. Парыў ветру пралятаў па кватэры. Трэба было бегчы, хутчэй, хутчэй, пад праклёнамi, спатыкаючыся, устрывожана, усё кiнуць i бегчы, з гатоўнасцю дагадзiць.

VII

Толькi не пры iм, не-не, не пры iм, пазней, калi яго тут не будзе, не цяпер. Было б надта неасцярожна, надта непрыстойна гаварыць пра гэта - пры iм.

Яна трымалася напагатове, каб своечасова ўмяшацца, перашкодзiць яму пачуць, безупынку гаманiла сама, стараючыся адцягнуць яго ўвагу: "Крызiс... i гэтае беспрацоўе, усё расце ды расце. Ну, вядома, яму так усё ясна, ён жа так разумее ў падобных рэчах... А ёй - адкуль ёй ведаць?.. Ёй, праўда, расказвалi, што... Але ён мае рацыю: калi падумаеш, усё аказваецца такiм простым, такiм вiдавочным... Нават дзiўна i сумна бачыць, што столькi добрых людзей яшчэ такiя наiўныя". Усё iдзе добра. Ён, вiдаць, задаволены. Папiваючы чай, ён тлумачыў паблажлiвым тонам, з самаўпэўненым выглядам, i часам, наморшчваючы шчаку, нацiскаючы языком на зубы, каб выгнаць рэшткi заселай ежы, утвараў своеасаблiвы гук, нешта накшталт цiхага прысвiсту, што заўжды выдавала яго задаволенасць, млявую бесклапотнасць.

Але часам, нягледзячы на ўсе яе намаганнi, запаноўвала цiшыня. I нехта, павярнуўшыся да яе, пытаўся, цi хадзiла яна на Ван Гога.

"Ну вядома, але, яна хадзiла на выстаўку (нiчога-нiчога, ён не павiнен звярнуць увагi, зараз яна ўсё ўладзiць, адным узмахам рукi), але, яна хадзiла неяк у нядзелю, у мiнулую, здаецца, цi, можа, пазамiнулую, увечары, калi ўсё роўна не ведаеш, чым сябе заняць. Вядома, было даволi цiкава".