Читать «Мая бібліятэка. Паліца першая» онлайн - страница 73

І там таксама, як заўсёды, Наталля Дзмітрыеўна зноў здзівіць усіх сваёй нечаканасцю: яна, 52-гадовая, выйдзе замуж, возьме шлюб з 59-ці гадовым дзекабрыстам. І хто, вы думаеце, быў гэты шчасліўчык?

Іван Іванавіч Пушчын! Той Пушчын, якога так любіў Аляксандр Сяргеевіч Пушкін. Памятаеце яго: «Товарищ милый, друг прямой», «Мой первый друг, мой друг бесценный!» Яны ж у Царскасельскім ліцэі жылі ў суседніх пакоях і вечарамі, кладучыся спаць, доўга перагаворваліся праз перагародку, якая да самай столі не доходзіла.

Вось кніга «Запіскі пра Пушкіна. Пісьмы» І. І. Пушчына. І ў ёй — лісты да А. С. Пушкіна і да Наталлі Дзмітрыеўны. Спачатку Фанвізінай, а потым — Пушчынай.

«Няцвёрдай рукою, — піша ён Фанвізінай перад яе другім, добраахвотным, прыездам у Сібір, — памаленьку, нарэшце, скажу, добры друг мой, што я ачуняў ад цяжкай хваробы, якая рашуча не давала мне магчымасці падаць голасу.

Да сустрэчы, да сустрэчы, да сустрэчы! Верны твой І. П.»

Здорава! Наталля Дзмітрыеўна, прататып пушкінскай Таццяны стала жонкаю Івана Іванавіча Пушчына — самага найбліжэйшага сябра Аляксандра Сяргеевіча!

Божа мой, якое багацце матэрыялу, найцікавейшага і найскладанейшага для рускіх пісьменнікаў дало гэтае паўстанне дзекабрыстаў!

У ім жа столькі характараў, столькі пераплеценых між сабою лёсаў, столькі болю і любві, столькі нечаканых паваротаў жыцця, столькі трагедый і адчаю, што ўсяго гэтага хапіла б на другі ў свеце геніяльны шэдэўр рускай літаратуры, які б стаў упоравень з «Вайной і светам» Л. М. Талстога.

Чаму ніхто не заўважыў гэтага? Не падняў матэрыял? Як след не зацікавіўся ім?

Не, зразумела ж, матэрыял і заўважылі, і паднімалі, і цікавіліся ім і шмат пісалі. Але я кажу не пра гэта, я маю на ўвазе толькі шэдэўр.

Чаму не паднялі вялікія? Не ўбачылі глыбу ці проста збаяліся яе?

А тут жа было ўжо ўсё для рамана. Трэба было толькі выбудаваць твор!

Ніхто не адважыўся? Ці не знайшлося яшчэ аднаго генія, каб з годнасцю падняць усё гэта.

А Леў Мікалаевіч? Мне здаецца, што недзе я чытаў, быццам бы Талстой збіраўся пісаць пра дзекабрыстаў. Ён жа сам з Валконскіх — па маці.

І збіраўся, і пачынаў ужо.

Знайшоў у «Кароткай літаратурнай энцыклапедыі», што «спроба звярнуцца да гісторыі для разумення сучаснасці (пачатак рамана «Дзекабрысты» (1860 — 61, апубл. 1884) — вяла яго да задумы рамана-эпапеі «Вайна і мір». І ўсяго толькі?

Мусіць, Леў Мікалаевіч лічыў, што двух шэдэўраў нават у вельмі таленавітых пісьменнікаў не можа быць. І ў геніяў павінен быць толькі адзін шэдэўр. Самысамы. Такі, як «Вайна і мір». Адзін, але назаўсёды.

Вось гэтая невялікая кніжачка, нават брашурка ў несамавітых папяровых вокладках, якая выклікала ў мяне такія вялікія эмоцыі: Э. А. Паўлючэнка. «В добро­вольном изгнании. О жёнах и сестрах декабристов.» Выдавецтва «Наука». Масква, 1976 г.

Я нават не шукаў яе, не бегаў за ёю, не выпрошваў ні ў кога. Проста яна сама торкнулася мне ў рукі на нейкім звычайным кніжным развале.