Читать «Падарожжа на «Кон-Цікі»» онлайн - страница 102

Хоць мы з цягам часу пачалі глядзець на акул зусім іншымі вачыма, чым спачатку, усё-такі павагу да пяці ці шасці радоў вострых, як брытва, зубоў, схаваных у яе вялізнай пашчы, мы заўсёды адчувалі.

Неяк раз Кнуту давялося нехаця пакупацца ў кампаніі з акулай. Нікому з нас ні ў якім разе не дазвалялася адплываць ад плыта — як з прычыны таго, што плыт магло аднесці занадта далёка, так і таму, што пастаянна існавала пагроза трапіць на зуб акуле. Але аднойчы было надзвычай ціха, і мы выцягнулі ўжо на борт некалькі акул, што плылі следам за намі; таму я дазволіў хутка пакупацца ў акіяне. Кнут нырнуў і, праплыўшы пад вадой даволі вялікую адлегласць, з’явіўся на паверхні і збіраўся вярнуцца назад. У гэты момант мы заўважылі з мачты, што пад ім рухаецца ў вадзе цень, значна большы за самога Кнута. Мы папераджальна закрычалі, па магчымасці спакойна, каб не спалохаць таварыша, і Кнут з усяе сілы заспяшаўся да плыта. Але цень пад ім належаў яшчэ лепшаму майстру плавання, які рынуўся з глыбіні і пачаў даганяць Кнута. Яны дасяпнулі плыта адначасова. Пакуль Кнут карабкаўся на палубу, двухметровая акула праслізнула якраз пад яго жыватом і спынілася ля плыта. У падзяку за тое, што яна не адкусіла Кнуту нагі, мы далі ёй смачную галаву залатой макрэлі.

Звычайна прагавітасць у акуле абуджаецца не тады, калі яна ўбачыць здабычу, а калі адчуе яе пах. Каб правераць гэта, мы садзіліся на край плыта і апускалі ногі ў ваду; акулы падплывалі да нас «на адлегласць метра або паўметра, а потым спакойн.а паварочваліся хвастом і адплывалі. Але варта было вадзе хоць чуць-чуць афарбавацца крывёй, як гэта здаралася, калі мы патрашылі рыбу, — і плаўнікі акул ажывалі, акулы наляталі на нас, нібы мясныя мухі, з усіх бакоў. Калі мы выкідвалі вантробы акул, драпежнікі проста трацілі розум і, ашалелыя ад паху крыві, нібы звар’яцелыя, гойсалі вакол нас. Яны прагна жэрлі вантробы свайго родзіча, а калі мы апускалі ў ваду нагу, яны кідаліся з хуткасцю ракеты і нават хапалі зубамі бярвенні ў тым месцы, дзе толькі што была нага. Бываюць акулы і акулы, паколькі яны цалкам падуладны свайму настрою.

У нашых адносінах з акуламі мы ўрэшце дайшлі да такой фамільярнасці, што пачалі цягаць іх за хвост. Цягаць жывёлін за хвост лічыцца не надта цікавым відам спорту, але гэта тлумачыцца, напэўна, тым, што ніхто не спрабаваў заняцца такімі фокусамі з акуламі. Прызнацца па шчырасці, гэта вельмі цікавы спорт.

Для таго каб схапіць акулу за хвост, мы павінны былі спачатку прапанаваць ёй які-небудзь сапраўды смачны кавалачак. Каб атрымаць яго, акула гатова высунуць галаву з вады. Звычайна яду ёй прапаноувалі ў танцуючым мяшку. Кзрміць акулу проста з рук — малая пацеха. Калі з рук кормяць сабак або ручных мядзведзяў, яны хапаюць зубамі за мяса і пачынаюць рваць і тузаць яго, пакуль не адкусяць кавалачак або не схопяць увесь кусок. Але калі вы трымаеце на бяспечнай адлегласці ад галавы акулы вялікую залатую макрэль, то акула падскаквае, ляскае сківіцамі і, хоць вы не адчуваеце ніякага рыўка, палавіна м.акрэлі раптам знікае, і вы застаяцеся сядзець з хвастом у руках. Мы насілу разразалі нажом залатую макрэль на дзве часткі, а акула за якую-небудзь долю секунды ледзь прыкметным імклівым рухам убок сваіх сківіц з трохкутнымі пілападобнымі зубамі перарэзвала, нібы машынкай для наразання каўбасы, спінны хрыбет. Калі акула спакойна паварочвалася, каб схавацца ў глыбіні, яе хвост калыхаўся над паверхняй вады, і тады было лёгка яго схапіць. Скура акулы на вобмацак нагадвае наждачную паперу, а з ніжняга боку кончыка яе хваста ёсць ямка — відаць, для таго, каб ямчэй было ўхапіцца. Калі нам удавалася схапіцца за хвост у гэтым месцы, то можна было трымацца даволі моцна. Потым, перш чым акула паспявала апамятацца, трэба было з усяе сілы рвануць і выцягнуць хвост акулы ях мага далей, прыціснуўшы яго да бярвенняў. Секунду ці дзве акула не магла нічога сцяміць, а потым пачынала выкручвацца пярэдняй часткай тулава і вырывацца, але досыць вяла, бо без дапамогі хваста яна не можа развіць ніякай хуткасці. Астатнія плаўнікі служаць толькі для захоўвання раўнавапі і замест руля. Пасля некалькіх безнадзейных рыўкоў, у час якіх ад нас п.атрабавалася толькі не выпускаць хваста, ашаломленая акула падала духам і рабілася зусім пасіўнай; паколькі страўнік акулы — ён у яе свабодна перамяшчаецца — пачынаў апускацца ў бок галавы, то ўрэшце акулу ахопліваў поўны параліч. Як толькі акула заціхала і нерухома звісала, чакаючы далейшых падзей, надыходзіў момант, калі трэба было цягнуць яе на ўсю моц. Нам рэдка ўдавалася выцягнуць цяжкую рыбіну з вады больш чым напалову, бо тут акула прыходзіла да памяці і астатнюю работу выконвала сама. Магутнымі рыўкамі яна паварочвала галаву ў наш бок і высоўвала яе на бярвенні; тады мы падцягвалі яе з усяе сілы, на якую былі здольны, і пры гэтым як мага хутчэй адскаквалі ўбок, каб выратаваць свае ногі, таму што цяпер настрой у акулы быў зусім не дабрадушны. Яна білася і падскаквалала на палубе і малаціла хвастом па бамбукавай сцяне, працуючы ім, як кувалдай. Цяпер яна болей не шкадавала сваіх стальных мускулаў. Вялізная пашча была шырока разяўлена, а рады зубоў ляскалі і кусалі ўсё навокал, да чаго яны маглі дастаць. Часам ваенны танец заканчваўся тым, што акула больш ці менш выпадкова плюхалася за борт і, перажыўшы такую вялікую знявагу, назаўсёды знікала; але часцей за ўсё яна слепа білася на бярвеннях кармы, і мы паспявалі накінуць пятлю і зашмаргнуць яе на хвасце акулы, або яна сама навекі пераставала шчэрыць свае д’ябальскія зубы.