Читать «Апошняе каханне князя Мiндоўга (на белорусском языке)» онлайн - страница 28

Але мiналi днi, мiнуў тыдзень - i нiчога не адбылося. Мiндоўг не адумаўся, не засаромеўся, зацямненне з яго не сышло, а паехаў некуды ў пушчу; нiякай весткi ад Даўмонта i пра яго не прыходзiла; марна было i думаць выйсцi з замка праз зачыненыя вароты. I сядзець у адзiноце пад уцiскам бяды i жахлiвых думак неставала сiлы, ды i мусiлi не даваць. На трэцi дзень па ад'ездзе князя прыйшоў Сiрвiд, паклаў на стол ключы ад замкоў на клецях i каморах i сказаў, што яму трэба ехаць па справах, а ключы князь загадаў пакiнуць ёй: яна гаспадыня. А ўслед з'явiлася чэлядзь з паварнi па прыпасы для замкавай аховы i на полiўку для мазураў. Ходзячы з iмi па клецях, прасачыўшы, каб узялi патрэбнае, зрабiўшы тое, што звычайна рабiла ў сябе ў Крэве, адчула Агна, што адбылося яе ўладкаванне ў Наваградскiм двары: у вачах чаляднiц, у iхных размовах яна - княгiня, трымальнiца ключоў ад хлебных i мясных клецяў. I шчыльна было ў замку людзей. Здалёк, калi пад'язджала яна са сваёй аховай да Наваградка, памятала Агна, што здалася ёй Мiндоўгава крэпасць у чатыры разы большая за Крэўскую. Стаiць на вялiзнай гары, вышэйшай за Перунову гару ў Крэве, абкружаная ровам, на стромкiх схiлах iкламi тырчаць завостраныя калы, каменная вежа вышыней са стары дуб, перад брамай палова моста разборная, палова пад'ёмная на ланцугах, над брамай два ярусы клецяў з байнiцамi для лучнiкаў. Але i людзей тут процi Крэва пяцёра на аднаго. Незанятага двара малы круг пасярэдзiне замкавых пабудоваў. Ды i ён толькi ўначы пусты. А ўдзень усюды тоўпяцца людзi. Адна паўсотня варты каля брамы i на сценах, другая спiць у сваiх каморах, вазы з сенам, саломай рыпяць, другiя вазы вязуць гной са стайнi. У князевай вежы на адным паверсе пiсцы, на другiм варта, на трэцi камянi падымаюць, у клецях над брамай калаўрот скрыгоча, калi мост узнiмаюць, i пляскаюць ланцугi, калi мост апускаецца. У паварнi заўжды таўкатня, да ветру за стайняй заўсёды чарга, а ранкам з камораў нечыстоты выносяць i злiваюць у бочку, якую апаўдня вязуць за горад. А яшчэ ўдзень выпускалi з камораў палоненых мазураў i мазурак, i тыя, цiхмяныя, згаладалыя, блукалi па двары, чакаючы сваю штодзённую ежу няволi - пустую капусту. Толькi ўвечары, калi засыналi пляменнiкi, i можна было ад усiх адасобiцца. Але ў гэтай адзiноце душа пакутавала мацней, чым днём у мiтуснi. Удзень здавалася, што ноччу, у адасабленнi, ёй адкрыецца нешта такое значнае, што вызвалiць яе, але ў цiшынi ночы сэрца сцiскаў жах, а душа балела ад уласнай непапраўнай вiны - чаму не паслухалася мужа i прыехала сюды, пахавалi б Веду i без яе, праўду казаў Даўмонт. I праз год магла б прыехаць пастаяць каля магiлкi. А цяпер застаецца толькi тая надзея, што Даўмонт не сцерпiць i знойдзе, як яе вызвалiць. Князь вярнуўся толькi праз два тыднi i ў прыцемках прыйшоў да яе ў пакой пасядзець з Рэпiкам i Руклем. Лучына сумна патрэсквала. Мiндоўг чамусьцi пачаў успамiнаць для сыноў, але i ёй давялося выслухаць, аб сваiм дзяцiнстве. Прыгадваў, як часцяком увечары набiвалiся ў бацькаў дом баяры, а ён з братамi ляжаў на палацях, вось як яны зараз ляжаць, слухаў аповеды пра даўнiя паходы лiтвы, вылiчэнне продкаў да агульнага ўсiм князям прашчура князя Палямона, якi прывёў iх на Лiтву аднекуль з-за мора, а мацi частавала баяраў i дзяцей паранай рэпай - i такая тая рэпа была, цi здавалася, салодкая, што нiчога смачнейшага з тых гадоў ён не еў. Ды i не кожны дзень кармiла мацi рэпаю. А ў восем гадоў пасадзiлi на каня скакаць у сядле, i мечам дзядзькi i старэйшы брат вучылi бiцца. I моцна лупцавалi па спiне i нiжэй за памылкi. Казалi: зноў прамахнуўся, атрымай узнагароду - i плазам мечаў сваiх па спiне. На жываце часцяком даводзiлася спаць, бо на спiне не мог. А каб так жорстка не вучылi, не ўмеў бы абаранiцца, даўно б ужо забiлi. Але тады, калi гэтак бiлi, злаваў на ўсiх, у вочы кляўся: адпомшчу, калi вырасту...