Читать «Між роспаччу і надзеяй» онлайн - страница 17

Але вернемся ў апошнія перадваенныя гады. На ўроках сьпеваў мы развучваем і пяем усё новыя і новыя песьні,— рускія, вядома: «Если завтра война»; «Собирались казаченьки», «На границе тучи ходят хмуро», «В далёкий край товарищ улетает»... Асабліва ж старанна развучвалі і часта паўтаралі дзьве: вось гэту:

Споем же, товарищи, песню

О самом большом человеке,

О самом родном и любимом,

О Сталине песню споем!..

І вось гэту — пра чатырох герояў-папанінцаў, якія пакарылі Паўночны полюс:

Но знали герои, что если нагрянет

Угроза в суровом краю —

Сквозь бури и штормы им Сталин протянет

Надежную руку свою.

Божа, колькі добрых, сумленных, невінаватых людзей гінулі як нявольнікі ГУЛАГу ў суровых паўночных краях, сярод сьнегавых буранаў і на штармавых пранізьлівых вятрах, і як спадзяваліся на паратунак, на тое, што бацька Сталін пачуе крык іх чыстых перад Радзімай душ і працягне ім «надежную руку свою»! Працягнуў «бацька», працягнуў. А як жа! Так працягнуў, што з мільёнаў жывымі дадому вярнуліся сотні.

I ўсё ў гэтых песьнях было ў вышэйшай ступені сур’ёзна, усё — узапраўду, і ўсё ад самага шчырага сэрца. Не, не, хай ніхто і не падумае сказаць, што гэта было ад страху, ад боязі, або нават — што гэта пісалася фармальна, абы адбыць, абы не чапіліся; або што гэта — з чыста кар’ерысцкіх разьлікаў, з хітрым прыцэлам... О не, шаноўныя, нічога падобнага! Такія вершы і такія мелодыі проста так, пэўным намаганьнем волі, без затратаў энергіі душы і сэрца, бяз шчырай пашаны і любові — ня пішуцца, не складаюцца. Ня трэба заднім чыслом рабіць ніякіх апраўдальных маніпуляцыяў, бо апраўдвацца няма за што,— тым, хто шчыра верыў, шчыра гэтаю верай натхняўся, а ў натхненьні хораша пісаў. Судзіць за веру ў самыя высакародныя ідэалы чалавецтва — у камуністычную будучыню? Ну гэта тое самае, што і судзіць за веру ў казку пра рай нябесны. Судзіць за любоў і пашану, за апантанае, фанатычнае пакланеньне чалавеку, пра якога ведаў адно толькі самае добрае і абсалютна нічога дрэннага, які быў для цябе апосталам гэтай веры? Ну гэта тое самае, што судзіць за пакланеньне Ісусу Хрысту. Хай апраўдваюцца і выкручваюцца тыя, хто сёньня кажа, што ведалі ўсю праўду і пра Леніна, і пра Сталіна, і пра беспадстаўны масавы тэрор, і ня верылі ў ніякія камуністычныя ідэалы, а таму і ў партыю не паступалі,— ну, а пісалі хвалебныя оды Леніну, Сталіну і ўсёй слаўнай гвардыі камуністаў, таму што было выгадна. Таму што за гэта добра плацілі. Таму што на гэтым можна было зрабіць бліскучую кар’еру...