Читать «БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ» онлайн - страница 169

2

У кватэры Паланева позна ўначы гарэла сьвятло. За сталом сядзелі Клядзінскі, Харэўскі, Раман, Паланеў і Кралевіч. Пілі гарэлку. Настрой пакуль быў пануры. Адна шклянка стаяла асобна, поўная гарэлкі.

— А гэта для каго? — спытаў Кралевіч.

— Для Боліда, — адказаў Клядзінскі. — Калі б ён мог, то прыйшоў бы да нас.

— Ён прадчуваў, што ня вернецца з гэтай выправы, — сказаў Раман. — Такі сумны быў. Ён не павінен быў працаваць у выведцы.

— Але ён працаваў добра, — сказаў Паланеў, — толькі быў вельмі ўражлівы. Пераапранутая дзеўка.

Клядзінскі выпіў гарэлку, закурыў і, барабанячы пальцамі па стале, пачаў гаварыць:

— Магніт прыцягвае жалеза. Чаму? Чорт яго ведае. А прыгоды прыцягваюць нас. Таксама ня ведаю, чаму. Кідаюцца ў іх моцныя і слабыя, але гэта заўжды людзі з агнём і жыцьцём… А можа, там, дзе аматары прыгодаў, прыгоды самі ўзьнікаюць. Я Боліда лічыў гэткім мамчыным сынком. Аднойчы паскудзтва яму зрабіў. Мы пілі ўдвух, бо не люблю я піць зь люстрам. Ён піў патроху, а я нажлукціўся напоўніцу. Тады кажу яму: «Ведаеш што, Рышард? Бяры гэтую сьвечку і еж!» А ён пытаецца: «Навошта?» — «Еж, — кажу. — Ты мне таварыш, я цябе люблю, але сьвечку зьеж». — «Ня буду», — кажа. Тады я дастаў рэвальвэр і кажу: «Калі ня зьеж, то ў галаву табе пальну! Даю слова, што не жартую!» А ён усьміхнуўся: «Можаш адразу страляць. Нічога з гэтага ня будзе». Тады я кажу так: «Ты ня думай, што гэта толькі для пацехі. Я так задумаў: калі зьясі сьвечку — вярнуся з гэтай выведкі. Калі не — капец!» Ён паглядзеў на мяне ўважліва, потым узяў сьвечку і пачаў грызьці. Тады я сказаў: «Досыць. Галоўнае, што ты пачаў. Усё будзе добра». Але ж і нягоднік я. Пакрыўдзіў яго, скаціна. Не дарую сабе.

— Не тужы, хутка за ім пойдзеш, — сказаў Харэўскі. — Усе там убачымся. Нашы кулі ўжо адлітыя. А можа, нават у рулях сядзяць.

— П’ём, хлопцы, усё адно заб'юць! — падсумаваў Кралевіч.

— Твая праўда, — пацьвердзілі яго словы сябры.

Пацьвердзілі не са страхам ці роспаччу, але як найдаражэйшы прывілей, які апраўдвае любое шаленства.

— Чалавека можна сапраўды пазнаць альбо ў небясьпецы, альбо ў бядзе, альбо ў турме, — сказаў Паланеў. — Там, дзе ён голы, без шалупіньня. Іначай ніколі ў яго душу не зазірнеш. Жывеш зь ім год, жывеш пяць: прыстойны дзядзька! Так, бо няма выпрабаваньня. А здарыцца штосьці, такое зь яго быдла вылезе, што рот ад зьдзіўленьня разявіш… Ну, вып’ем!.. А ведаеце, як робіцца камісарскі кактэйль?

— ??

— Дэнатурат, хлебны квас, а на закуску, заміж ананаса, конская каўбаса.

— Малачко шалёнай кароўкі, — сказаў Антон.

Клядзінскі ляснуў далоньню па стале:

— Ага! Прыпомнілася мне, сябры, што ёсьць у мяне цікавая рэч!

Ён выняў з бакавой кішэні складзеную ў некалькі столак паперу, сьпісаную дробным, выразным почыркам.

— Гэта, разумееце, прызначаецца рэдактару «Правды». А даў мне гэта адзін савецкі чыноўнік. Я там некалькі разоў быў — нібыта па службе. Я добра зь ім абыходзіўся, ён і набраўся да мяне даверу. Аднойчы ён пытаў мяне даверліва: «Скажэце, таварыш, ці магу я скласьці скаргу на нашага камісара? Мяне балюча і незаслужана крыўдзяць, і я хачу, каб пра гэта даведаліся ўсе пралетары! Вы знаеце таварыша рэдактара „Правды“?» — «А як жа, — кажу. — Штоночы зь ім гарэлку п’ю». — «Тады вельмі вас папрашу ўручыць яму гэты гістарычна-сацыялягічны дакумэнт. Бо хоць я вельмі баюся, але далей цярпець ня маю ніякай фактычнай магчымасьці».