Читать «У сьвятле гістарычных фактаў» онлайн - страница 14

Выходзячы з гэтых кароценькіх летапісных вестак, гісторыкі, у тым ліку, відаць, і Абэцэдарскі, ствараюць цэлую тэорыю пра залежнасьць у тым часе Полацкага княства і самога Брачыслава ад Кіева. Калі ж добра прачытаць, дык з гэтых вестак вынікае наступнае. Кіеўскія летапісы згадваюць толькі пра перамогу Яраслава над Брачыславам, і больш ні слова. Але, як вынікае з ноўгарадзкіх летапісаў, у гэтым выпадку наагул не было якой-колечы перамогі. Наадварот, Яраслаў мусіў саступіць Брачыславу гарады Ўсьвят і Віцебск, праўдападобна, захопленыя ім крыху раней, а можа, нават, у вайне, пра якую тут гаворыцца. За гэта ён атрымаў палоненых Брачыславам ноўгарадзцаў і, магчыма, згоду «быти за один», г.зн. быць у хаўрусе, што абсалютна не гаворыць пра падпарадкаваньне, але пра сужыцьцё й падтрымку. Выраз: «И воеваша Брячислав с великим князем с Ярославом вся дни живота своего» зусім цьмяны. Ваяваў Брачыслаў супраць Яраслава або ў хаўрусе з гэтым Яраславам супраць кагосьці іншага? У летапісах ня згадваецца ні пра тое, ні пра другое.

Палітычная незалежнасьць Полацкага княства пры Ўсяславе Брачыславічу (1044-1101), бадай, не аспрэчваецца ніводным паважным савецкім гісторыкам. Дый як можна яе аспрэчваць, калі эпоха Ўсяслава Чарадзея характарызуецца войнамі Полацкага княства зь Кіеўскай Русяй, у якіх Кіеў не атрымаў перамогі? Пасьля ж, а гэта ў першай палове ХІІ стагодзьдзя, настаў поўны развал Кіеўскае Русі, зь якой вылучыліся іншыя незалежныя княствы - дзяржавы тыпу заходнеэўрапейскіх каралеўстваў, як іх называе акадэмік Б.А.Рыбакоў.

Як мы маглі бачыць з пададзенае цытаты, прафэсар Абэцэдарскі выкарыстоўвае факт абраньня Ўсяслава Чарадзея ў 1068 годзе на пасад вялікага кіеўскага князя, каб паказаць «дынастычную» й «дзяржаўна-палітычную» супольнасьць Полацкага княства з Кіеўскай Русяй. Ён, аднак, ня кажа, як гэта здарылася ды як сам Усяслаў ставіўся да кіеўскага «залатога пасаду». Уся ж гэтая гісторыя выглядае так: пасьля бітвы 1067 году на рацэ Нямізе Ўсяслаў быў запрошаны кааліцыяй кіеўскіх князёў узяць удзел у мірных перамовах за Дняпром каля Воршы. Прыбыўшы туды, здрадніцкім спосабам Усяслаў з двума сынамі быў схоплены і адвезены ў Кіеў. У часе забурэньня кіяўлянаў супраць свайго князя Ізяслава Яраславіча Ўсяслаў Чарадзей быў высечаны з порубу і ўзьведзены на вялікакняскі пасад. Аднак, як, прыкладам, канстатаваў аўтар «Слова пра паход Ігаравы», у Кіеве Ўсяслаў «чуў званы Сьвятой Сафіі Полацкай», г.зн., калі перакласьці ў простую мову, лятуцеў пра зварот у родны Полацак. Нагода да гэтага здарылася, калі выгнанец Ізяслаў з польскай дапамогай падыйшоў да Кіева. Не ўступіўшы нават у бітву й пакінуўшы кіеўскае войска на волю долі, Усяслаў вярнуўся ў Полацак. Калі б Усяслаў Чарадзей гэтак быў зачараваны «залатым» кіеўскім пасадам і да таго ж «спадчынай», дык напэўна ён памерыўся б сілаю зь Ізяславам і ягоным польскім хаўрусьнікам, бо ён ня быў з палахлівых, за што ўвайшоў у легенды й быў апяяны Баянам.