Читать «Пахвалі пражыты дзень» онлайн - страница 54

Дзяцінства, дзяцінства...

I хатка — дзяцінства. Яна хоць і маленькая, але ўтульная, мама прыбрала, заслала новы настольнік, іншы раз прыйдзе, сядзе побач, моўчкі глядзіць на мяне, уздыхае. Тады я адкладваю ўбок ручку, пагаворым. Бацька — бачу праз шыбку — топчацца на двары. Хапае клопату.

Вечарэе. Апранаю кажушок — трэба дапамагчы старым. Як і ў ранейшы час нясу бярэмя сена карове, вада таксама цяпер на мне, а яе многа трэба нанасіць: ад хатняй жыўнасці бацькоў не адарваць, трымаюць карову, двух парсюкоў, курэй, качак, трусоў, а цяпер завялі яшчэ індыкоў. Пытаю: «Куды вам столькі?» У мамы адзін адказ: «А што ж мы, сядзець павінны склаўшы рукі? Так жыць лягчэй, калі дзень за- няты». Іх не пераканаеш. I што цікава, малако самі не скарыстоўваюць, а карову трымаюць. Усё здаюць. Да кроплі. «Нам жа сена за малако...» Бачыш? Сена. Круг атрымліваецца: ты нам — малако, мы табе — сена. Ведаю, што выгоды ад каровы старым ніякай, але і пазбавіцца не могуць: прывыклі. Не толькі нашы бацькі — усе ісканцы такія. Нават бабкі старыя. Куды б ім ужо, здавалася? На карову і сена нарыхтуй, і пасвіць трэба. Бывае, што і па дваццаць пяць рублёў плацяць за чаргу, а яна падыходзіць кожны месяц. Вазьмі аловак, падлічы, колькі каштуе такое малако. Дарагаватае. Але зразумееш тую Дуню Ляпейка. Помніш яе? Канцавая хата, каля канюшні. Сама пасвіць не можа, упрошвае людзей, а рагулю не здае, бо для адзінокай жанчыны карова ўсё — і карміцелька, і жывая істота, якую можна пагладзіць, з якой можна пагаварыць, а то і шчакой прытуліцца...

У кожнага чалавека свая прычына, яна і не дае развітацца яму з рагуляй.

Сёлета сена ў цёткі Марусі пе бралі, так і засталося яно ў садку — на карані пажоўкла трава. Не знайшлося ахвотнікаў. Да каго ні звярталася, амаль бясплатна аддавала — усе адмовіліся. Праўду кажучы, дык яна, Маруся, сама вінавата — стаіць над душой, касцярыць: «Як косіце, шалапуты? Рукі б вам паадрываць! Вось мой Панас касіў — як лязом галіўся!» Васіль Старавойтаў памеўся быў купіць у яе соткі, а калі яна пачала яго, чалавека сталага, вучыць, як трэба касіць, плюнуў, касу на плячо — ды ходу. «Будзеш ты яшчэ мне тут нервы псаваць!»

I трава прападае каторы год. Старая скача на сваіх хадулях па гародчыку, бядуе, а сама за касу не возьмецца — інвалід. Смешна і грэшна, як гавораць, хоць і цётку Марусю зразумееш: чалавек стары, хапіла на яе вяку нястачы, гора, вось і цэніць кожную травінку, шкадуе. Маладзейшым, відаць, яе сёння цяжка зразумець, дзівачкай лічаць, скнарай.

Хоць у яе і гэтая рысачка ёсць, не адымеш. Помніш жа, як прасіла ў нас з табой парады, куды звярнуцца, каб радыё адрэзалі. «Навошта яно мне? Слухаць не слухаю, а толькі кожны месяц плаціць грошы трэба. Гэта яшчэ Панас падключыў... Хай адразаюць». А ў Кулазе ж, акрамя як па радыё, і голасу чалавека не пачуеш — усе хаты стаяць без людзей, рэдка ў якой жыццё цяпліцца. З'ехалі людзі. А каму было цяжка адважыцца на такі крок — дажываюць век там, як і цётка Маруся, Панасіха.