Читать «Бронзавы век нa тэpытopыі Беларусі» онлайн - страница 22

Цяпер мужчына, уступаючы ў шлюб, не пераходзіў у род жонкі, а, наадварот, забіраў яе да сябе. З'яўляючыся ўласнікам жывёлы i збожжа, мужчына быў зацікаўлены перадаць усё ў спадчыну сваім дзецям, i ў першую чаргу сынам. У сувязі з гэтым лічэнне роднасці пачало весціся не толькі па жаночай, але i па мужчынскай лініі. Такім чынам не толькі эканамічна, але i палітычна складваецца патрыярхат (патрыярх — галава роду) як сукупнасць зканамічных, грамадскіх i ідэалагічных адносін.

Асаблівая роля мужчыны выяўляецца i ў археалагічных матэрыялах. Так, на могільніках бронзавага веку мужчынскія пахаванні звычайна займалі цэнтральнае, лепшае становішча, часта яны мелі i багацейшы інвентар. У некаторых выпадках побач з мужчынскім шкілетам ляжаў шкілет жанчыны. Гэта сведчыць пра рытуальнае забойства жонкі або рабыні.

У бронзавым веку пры занятках земляробствам i жывёлагадоўляй, і асабліва пры вырабе металічных прыладаў працы, работу можна было выконваць невялікімі чалавечымі калектывамі — найчасцей сем'ямі. Атрыманыя прадукты асобныя сем'і імкнуцца пакінуць у сваіх руках, адпаведна з гэтым такія чалавечыя калектывы спрабуюць распаўсюдзіць сваю ўласнасць i на сродкі вытворчасці. Такім чынам, развіццё эканамічнай самастойнасці сям'і ўнутры роду паступова падрывала прынцыпы калектывізму.

На могільніках сярэднедняпроўскіх плямёнаў археолагамі раскапаны цэлыя сямейныя ўсыпальні.

Ca з'яўленнем i ўмацаваннем прыватнай уласнасці ўзнікае i маёмасная няроўнасць — беднасць i багацце, якія суседнічаюць унутры саміх родаў. Апрача таго, унутры племені мы бачым i роды з вялікай маёмасцю. Яны займаюць урадлівейшыя землі ці радовішчы крамянёвай сыравіны або жывуць ля важных менавых шляхоў.

З'яўленне маёмаснай няроўнасці добра прыкметна з пахавальнага інвентару. Звычайныя знаходкі ў пахаваннях — адзін ці два гаршкі, пара крамянёвых прыладаў. Іншы раз i без рэчаў. У той жа час некаторыя магілы налічваюць дзесяткі знаходак, сярод якіх сустракаюцца нават каштоўныя медныя i бронзавыя вырабы, бурштын.

Абмен існаваў і ў неалітычную эпоху. Яго прадметамі былі: крэмень, охра, розныя ракавіны, з якіх выраблялі ўпрыгожанні. Але такія формы першабытнага абмену, відаць, насілі выпадковы характар, паколькі ў кожнай мясцовасці горшы або лепшы крэмень меўся, a калі яго траплялася зусім мала, то прылады працы выраблялі з іншых парод каменю або з poг i костак. Охру ў крайнім выпадку можна было для рытуальных мэт замяніць хоць бы нават балотнай рудой: крыху падобная па колеру. Без экзатычных ракавін таксама можна было жыць. А вось ca з'яўленнем металічных вырабаў пачынаецца абмен больш рэгулярны, таму што кожнае племя старалася набыць рэчы, асабліва зброю, з медзі i бронзы. Адначасова, відаць, з'явіліся i людзі, якія разносілі металічныя рэчы на далёкія адлегласці — вандроўныя гандляры. Занятак гэты быў, мусіць, прыбытковы, але i рызыкоўны, улічваючы мноства небяспечных звяроў у пушчах, адсутнасць дарог, частыя сутыкненні паміж плямёнамі. Пра існаванне гандлю ў гэты час могуць сведчыць i скарбы металічных вырабаў, якія найбольш часта сустракаюцца менавіта ўздоўж старажытных гандлёвых шляхоў.