Читать «Права на ўсмешку» онлайн - страница 27

— Вось ты мне скажы, Ёрчык, як жа ты харчавацца будзеш? Цалюткі дзень сваю камяніцу правіш, а прыйдзеш у хату — нічога не зварана. Была жонка — і боршч быў, і бліны, і яечня... Не, як сабе хочаш, а ты ўсё ж дурнаваты.

— А ты што, жывеш, каб есці, ці ясі, каб жыць? — пачынаў тады сваю філасофію Ёрчык. — Бліны-ы, бо-о-оршч. А я сала напруся, бульбы звару альбо супчыку грыбнога (у мяне мех грыбоў у запечку вісіць), і нічога больш не трэба.

— Скуль жа ў цябе тое сала? І бульбу ты не садзіш.

— А я дзежачку чалавеку скляпаю, ён і прынясе ладны кавалак. Другую — і бульбы мех ёсць. А пчолы, думаеш, нашто ў мяне? Ведаеш, які цяперака мёд дарагі. Во табе і заробак. Пакуль рукі мне служаць — не прападу.

— Ведаю, рукі ў цябе залатыя. А вось у мазгах клёпак не стае. Бач, да чаго дажыўся — жонка з дзецьмі з хаты ўцякла. Няўжо не шкода?

— Шчэ як шкода, Лявон. Часам і заплачу ў закутку. Але што зробіш, калі такі лёс мне выпаў?

А ранкам Ёрчык выносіў з хаты вялізную шуфлю, вёдры, розныя жалязякі і браўся за справу. Найперш ён напаўняў каменнем вёдры, прывязваў да іх вяроўкі, другім канцом якіх абвязваўся сам, і па жалезных прутах, што тырчэлі ў сцяне, як па лесвіцы, узлазіў наверх. Цяпер ён быў ужо вышэй нават яблынь і самых высокіх грушаў. Глядзеў уніз, і людзі здаваліся яму кузуркамі. Пазіраў без аніякай цікаўнасці, як гоняць пастухі кароў, як сноўдаюць па вуліцы яго суседзі.

«І ўсё ім нешта трэба, — думаў ён. — Круцяцца, круцяцца, як тыя вавёркі, нажываюць дабро... А навошта, каб хто іх спытаў? Яны і самі не ведаюць. А пасля паўміраюць, і ніхто пра іх не ўспомніць. Дык каму патрэбна такое жыццё! Але што мне да іх. Яны жывыя. А мне трэба думаць пра мёртвых. Мусіць жа, я для гэтага і на свет нарадзіўся».

І Ёрчык цягаў наверх цяжкія вёдры з каменнем. Бывала, наведваўся хто-небудзь з тых, хто любіў гасцяваць у яго вечарком. А часцей за ўсіх — Бронь. Зверху яго пазнаць гэтак жа лёгка, як і з зямлі, — па вялізнай бліскучай лысіне. Ён часам, калі бываў на падпітку, падзываў да сябе хлапчукоў і паказваў фокусы.

— Хочаце, выму вока? — казаў ён.

— Ыгы, — адкрывалі тыя раты.

І ён сапраўды вымаў пальцамі правае вока і даваў яго здзіўленым гледачам. Вока аглядалі, мацалі рукамі... Малыя былі вельмі задаволеныя.

Вока ж тое было шкляное. Пратэз. Сапраўднае ён страціў недзе пад Берлінам на передавой.

Дык вось ён, гэты Бронь, падыходзіў да Ёрчыкавай камяніцы і крычаў:

— Памагай Бог, ахмэлак ты прыдуркаваты.

— Казаў Бог, каб і ты памог, аблуда аднавокая, — чулася з вышыні.

— Спускай сюды свае збаны!..

І ў адказ чулася бразганне вёдраў па каменнай сцяне. А праз хвіліну-другую ўжо чулася задыханае і з'едлівае «віра-віра...». Такім жа чынам падымалася гліна, пясок, цэмент і ўсё астатняе. Часам Бронь працаваў разам з Ёрчыкам да самага вечара.

Быў ён тут і за карэктара, выпраўляў памылкі. Справа ў тым, што «стваральнік памяці» цэглу клаў не абы-як, а выкладаў з яе прозвішчы нябожчыкаў. Для літар браў белыя цагліны, астатнюю прастору запаўняў камянямі, чырвонай цэглай.