Читать «Парастак радка, галінка верша» онлайн - страница 158

— Вядома, што Пушкін на палях артыкула П. Вяземскага некалі падкрэсліў словы пра тое, што паэзія, бадай, вышэй за маральнасць, ва ўсялякім выпадку, гэтыя рэчы зусім розныя. А Леў Талстой мастацтва цаніў, паколькі яно абапіраецца на маральнасць. Праўда, вялікі паэт у іншым месцы лютасна пярэчыць супроць таго, «што і маральная пачварнасць можа быць мэтай жыцця».

Як вы разумееце гэтыя ўзаемаадносіны? I ў якой ступені яны змяняюцца з часам? Наколькі залежаць і наколькі не залежаць яны ад часу?

— Маральнасць, нораўнасць — аснова асноў любога віду мастацтва, а паэзіі тым болей. Твор можа быць паэтычным, але амаральным, бязнораўным, але тады ён паэтычны з чыста фармальнага боку. Маральнасць, нораўнасць — гэта тая балансіровачная жэрдка, той балансіровачны шост, з якім паэт ідзе па канаце над прорвай нізасці і подласці, напаўпраўды і праўды. Маральнасць, нораўнасць — вышэйшы эталон, раўнавага дабра і зла, якое, як ні стараецца, час не ў стане пахіснуць непапраўна.

— Тэма... калі яна прыходзіць стыхійна і калі, магчыма, у вялікіх паэмах — гэта прадуманая і вывераная заяўка? Як разумець сацыяльны заказ для паэта?

— Няма благіх тэм, ёсць благое выкананне. Кола тэм і шырокае і вузкае. Справа ў тым, якімі вачыма глядзець на тэму, як глыбока пад сэрцам выношваць яе — вось дзе розніца, якая імянуецца вялікай тэмай і драбнатэм'ем. Калі верш можна параўнаць з блізкім ці далёкім агеньчыкам, дык паэма — гэта ўжо электрыфікаваны пасёлак, добра спланаваны, па мажлівасці добраўпарадкаваны.

Шмат размоў вакол сацыяльнага заказу для паэта. У простым сэнсе, бачыце, заказалі, а ён напісаў. Нешта накшталт заказу ў атэлье! Але паэт болей ад іншых прадстаўнікоў літаратурнай «арцелі» чулы да змен у грамадстве, да новых з'яў, да нябачнага вагання сацыяльнага паветра. Галоўны і асноўны заказчык, у тым ліку і заказчык сацыяльны, і адначасова галоўны пастаўшчык «сыравіны» — час. На яго і працуе паэт. Са сваёй практыкі помню. Па намёку маёй мамы напісаў калыханку для сваёй жа дачушкі. Сацыяльным гэта лічыць заказам ці вузкаведамасным, дасюль не ведаю. У маёй практыцы быў непасрэдны заказ — напісаць паэму пра гераічных абаронцаў Брэсцкай крэпасці. Так я напісаў «Баладу Брэсцкай крэпасці». I ўсё ж мне болей па душы мая «Блакада». Ну, тут я магу быць і суб'ектыўным.

— Вы ўдзельнічалі ў рабоце Генеральнай Асамблеі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый. Некалі, калі Дантэ запыталі, ці паедзе ён у іншую краіну з пэўнай місіяй, ён сказаў: «Калі я не паеду, дык хто ж паедзе, а калі я паеду, дык хто ж застанецца тут?»

— Удзел у рабоце 39-й сесіі Генеральнай Асамблеі ААН — важны момант у маім жыцці. Мажлівасць як быццам праслухаць пульс планеты, яшчэ раз пераканацца, як мы ўсе на нашай планеце залежым адзін ад аднаго, як нам трэба шанаваць гэтую нашую агульную кватэру, калі хочам мы свайго працягу ў часе. А як партызанскі сын, як той, хто прыйшоў у літаратуру з ваеннага маленства, я перапоўніўся яшчэ большай трывогай за наш трывожны і да болю родны свет, які благае міру. Як ні парадаксальна, ды чым вышэй столь прагрэсу, тым ніжэй неба непрадказанасці. I страх паўстае перад чалавецтвам, якое неўсвядомлена прыспешвае, падганяе прагрэс, у новым абліччы. Чалавек сам выклікаў да жыцця такія сілы разбурэння і ўсёзнішчэння, якія не маглі яму і ў жахлівым сне сасніцца. Глядзіце, прырода не хоча прымаць у сябе назад адабраныя ад яе, выцягнутыя з яе і тэхналагічна ператвораныя ў рэчы, аматэрыялізаваныя сілы. Поры зямлі, яе палі і нівы закупорваюцца рэшткамі ўсялякага роду хімічных паскаральнікаў ураджаю. А тым часам гэткія піраміды нашай эры ўзвышаюцца над лепшымі землямі Случчыны, засольваючы іх. Бяда Чарнобыля паказала, дакладней, намякнула толькі, на амаль некіруемае зло, якое можа змесці з аблічча зямлі ўсё жывое. Я паспрабаваў пра гэта напісаць верш «Перасцярога».