Галодны чэрвень. Страшны сорак шосты.Аладкі з перамёрзлай бульбы, «суп»З мяцёлак вобаратніку - голы, посны...Шыкуйся, інвалід вайны Якуб!На службу не ўзялі нідзе. У школеІстапніком прапрацаваў зіму.Галоўнае ж, што чым далей, тым болейЗа Вольку страшна робіцца яму.Не адыходзіць - ні душой, ні сэрцам.Зусім ніякай хэнці да жыцця.Бывае, цэлы дзень перад акенцамСядзіць, маўчыць, як хворае дзіця.А сёння раніцаю, толькі ўстаўшы,Якуб угледзіў, як яна ўзялаВяроўчыну і, пад каптан схаваўшы,Як непрытомная, у клець пайшла.Нутром нядобрае пачуўшы штосьці,Ён падхапіўся - і кулём у клець.А ўжо вяроўка на круку... Ад злосціЯкуб няшчасную не ўдарыў ледзь.Я к у бТы што?! Ты што?! Як ты магла такоеУздумаць? Ты наважыла мянеПакінуць аднаго на полі бою?I памагчы тым самым Сатане?..В о л ь к аДаруй, Якуб! Даруй! Я не хацелаЦябе пакрыўдзіць... Проста ўся душаДаўно сатлела ўжо і ператлела.I не ўваскрэсла, і не адышла...Дзеля чаго мне жыць, браток? Навошта?Ты ж бачыш сам, Якуб! Ты ж бачыш сам!Я к у бНяпраўда! Нельга думаць так бязбожна!Бог чуе нас — і Ён паможа нам!Хадзем адгэтуль!Вядзе яе за руку ў хату.Стань перад іконайI папрасі, каб дараваў Гасподзь,I пакляніся ўголас, што ніколіНе зробіш волі Божай насупроць.Бог даў жыццё табе, як і любому,Каб апраўдала ты ягоны дар,А не рассталася з ім па-дурному,Як нейкая няздара між няздар.Так, нам не цешыцца жыццём-забавай.А для чаго тады, пытаеш, жыць?Для нашай Бацькаўшчыны занядбанай!Каб ёй, забытай Богам, паслужыць!Мы больш сядзець не будзем, рукі склаўшы.Пачнём выводзіць душы на прастор.I для пачатку ў сельскім клубе нашымАрганізуем беларускі хор.Мы ж пець умеем! Ды і песень родныхБагата знаем. Вось і развіёмРаботу. Знойдзем падтрымаць нас згодных -Дзяўчат, жанок, бабуль... I запяём!Сваёй жа песняй беларускай будземДа Беларусі зваць. Будзіць і зваць!У барацьбе з атрутным словаблуддземШмат душ так зможам мы адваяваць.Я ўжо абдумаў гэта ўсё належна.Пара! Пара ўжо штосьці нам рабіць!I пачынаць з найпростага, канешна.Дык як? Бярэмся сцежку церабіць?В о л ь к аНе ведаю, браток... Яшчэ мне цяжкаНеспадзяваны план твой успрыняць.Я к у бАх! Прынясі сюды маю біклажку -Там кропля горкай... Колькі ёй стаяць!Ляпейшай, можа, і не быць нагоды,Чым гэта: значыць, чыста і да дна!За наш пачатак шляху да свабоды!За веру нашу! Каб жыла яна!Каб не ўмірала ў беларускіх сэрцах!Каб у вяках ёй не запалынець!...Ну, а цяпер - у знак яе бяссмерця -Спяём наш беларускі Паланэз.Я к у б і В о л ь к а(пяюць)Край ты наш крывіцкі, родны край!Зямля дзядоў спаконная!Не трэба нам ніякі іншы рай,Апроч цябе, зямля, - зялёная,Блакітная, спакойная.Толькі будзь сама сабой,Заўсёды будзь сабой,Павек вякоў - сабой,Павек вякоў свабоднай будзь,Свабоднай будзь!З няволяю ліхой,Няволяю праклятаю не знайся!Ведай, штоКасцьмі паляжам мы,Касцьмі паляжам мы,Касцьмі паляжам мы, -А вера матчынаНе будзе страчана,Не будзе страчана,Не будзе страчана,Не будзе!Край ты наш ліцвінскі, родны край!Навек нам Богам дадзены!Ты толькі вер і помні, вер і знай:Што завяшчалі нам дзяды і прадзеды –Таму не здрадзім мы!В о л ь к аЧакай! Чакай, Якуб! Машына сталаНаўпроць. Ваенныя да нас ідуць.Я к у бДа нас? Якая трасца іх прыгнала?От гады! Песню скончыць не дадуць!В о л ь к аЯкуб! Мне страшна. Што ад нас ім трэба?Я к у бНе бойся! Хай сабе ідуць. А мы –Пяём далей! Пяём! Ды так, каб рэхаУ шыбы дзынкала, як у званы!Пяюць больш голасна і ярасна.Толькі будзь самім сабой,Заўсёды будзь сабой,Павек вякоў сабой,Павек вякоў свабодным будзь,Свабодным будзь!З няволяю ліхой,Няволяю праклятаю не знайся!Энкавэдзісты тым часам зайшлі ў хату. Стаяць і глядзяць недаўменна: маўляў, што яны - звар'яцелі?Ведай, штоКасцьмі паляжам мы,Касцьмі паляжам мы,Касцьмі паляжам мы, -А вера матчынаНе будзе страчана,Не будзе страчана,Не будзе страчана...Э н к а в э д з і с тАдставіць песню!.. Я сказаў: адставіць!Вы што — аглухлі? Замаўчаць і ўстаць!Песня абрываецца. Якуб і Волька ўстаюць.Ты - Занямонец?Я к у бЯ. А што цікавіць?Э н к а в э д з і с тМаўчаць! Пытаю я, раскурвы маць!Ты з-пад канвою ўцёк у сорак першым?Я к у бЯ не ўцякаў. Уцёк ад нас канвой.Пакінуў нас сярод дарогі пешых...Э н к а в э д з і с тМаўчаць! За ўцёкі ўдвоім тэрмін твой!Ты ў школе, што адкрылі фашыстоўцы,Вучыў дзяцей, як Гітлеру служыць?Я к у бНе, я настаўнічаў у роднай школцы,Дзяцей вучыў Радзімай даражыць...Э н к а в э д з і с тЗбірайся жыва! Вось на арышт ордэр.В о л ь к аЧакайце! Што ж гэта? Зноў без віны?Ён - інвалід вайны! Герой народа!За што яго? Вы — людзі ці звяры?Э н к а в э д з і с тМаўчаць! Бо і цябе, свіное скрэбла!..Я к у бНе плач, сястра. Трымайся і трывай.Як бачыш: жыць табе на свеце трэба.Ёсць для чаго. Ну, а пакуль - бывай!..
