Читать «Спеў аб Гаяваце» онлайн - страница 16

Гаявата меў нязменных Двух сяброў, сяброў надзейных, Давяраў душу і сэрца Ім у радасці і ў горы, I адзін з іх быў музыка Мілагучны — Чайбайабас, А другі — асілак Квазінд. Дружбы іхняе сцяжынка Быльнягом не зарастала; Плёткі, злосныя паклёпы Намагаліся дарэмна Пасварыць сяброў адданых: Абмяркоўвалі звычайна Між сабой яны ўсё чыста I жылі адзінствам думак, I імкнуліся іх сэрцы, Каб рабіць дабро народам. Лепшым сябрам Гаяваты Быў музыка Чайбайабас. У народзе ён лічыўся Песняром непараўнаным. Быў адважны ён, як воін, Як дзяўчына, быў пяшчотны, Як вярбы галінка, гнуткі, Як алень магутны, зграбны. Заспявае песню — людзі Пасыходзяцца з вігвамаў: То пяшчотным, то журботным Пачуццём глыбокім сэрцы Хваляваў ім Чайбайабас. Так іграў ён на жалейцы Самаробнай, трысняговай, Што змаўкаў ручай гуллівы, Сібавіша, сярод лесу, Птушкі песні забывалі, А вавёрка, Аджыдома,— Балбатню сваю на дубе, Трус, Вабаса, асцярожны, Прысядаў ад захаплення. Цуд! Сціхаў ручай гуллівы I прасіў: «О Чайбайабас! Навучы мяне, каб хвалі Разліваліся, як гукі!» Цуд! Зайздросціў і Авейса, Сіваграк: «О Чайбайабас! Навучы мяне шаленству Гукаў палкіх, неспакойных!» Цуд! Малінаўка казала, Апечы: «О Чайбайабас! Навучы мяне пяшчотным, Бесклапотным гукам песень!» Пасылала Ваванэйса Просьбу-плач: «О Чайбайабас! Навучы мяне журботным Гукам песень, поўных смутку!» Наваколле слодыч гукаў У музыкі пераймала, Сэрцы ўсіх кранаў чулліва Ён напевам пачуццёвым, Бо спяваў аб волі, згодзе, Аб любві і прыгажосці, I аб смерці, і аб вечным Пасмяротным існаванні, Услаўляў Зямлю Паніма I Паселішчы Шчаслівых. Любы сэрцу Гаяваты Быў лагодны Чайбайабас, Той музыка, што лічыўся Песняром непараўнаным; Любы быў ён за пяшчоту I за песень чараўнічасць. Любы сэрцу Гаяваты Быў і Квазінд — той асілак, Самы дужы са смяротных I магутны між магутных; Ён любіў яго за сілу, За характар незласлівы. Квазінд быў ад нараджэння Летуценны, бесклапотны. Не любіў дзіцячых гульняў, Ленаваўся вудзіць рыбу, Паляваць на птушку й звера; Але ён пасціў старанна, Часта молячыся Духу, Што аховай быў ягонай. «Квазінд, — скардзілася маці, Ты ні ў чым мне не пасобіш! Ты спякотным летам, сонны, Па палях, лясах блукаеш, Крукам гнешся ты зімою Над агнём сярод вігвама! Я адна зімою лютай Выхаджу на лоўлю рыбы, Лёд на рэчцы прабіваю; Мерзне невад мой набраклы Над парогам, не лянуйся ж — Выкруці яго старанна I павесь сушыць на сонцы!» Неахвотна дужы Квазінд Пакідаў астылы прысак, Моўчкі ён з вігвама выйшаў, Скінуў сеці, што віселі Над парогам, і выкручваць Іх пачаў асілак Квазінд, I, скруціўшы іх, патрушчыў, Нібы крохкі пук саломы. Вось якую меў ён сілу! «Квазінд! — гэтак бацька сыну Гаварыў,— ледзь дакранешся Да стралы альбо да лука Ты рукой — адразу зломіш. Дык хоць так хадзем са мною: Прынясеш здабычу з лесу». Вёў ручай іх па цясніне Зверху ўніз, дзе пакідалі След свой лані і бізоны На пяску і ліпкім глеі; Нечакана паляўнічых Напаткала перашкода: Тут і там, як вокам кінуць, Загрувасцілі дарогу Ім паваленыя дрэвы. «Нам дамоў,— стары прамовіў,— След вяртацца: тут не пройдзеш! Тут вавёрка не пралезе, Мыш лясная лаз не знойдзе». I дастаў з кішэні люльку, Задыміўшы, сеў ка камень. Не паспеў ён накурыцца, Глянь-паглянь, а ўжо адкрыты Непралазны шлях, з якога Параскідваў дрэвы Квазінд: Сосны ўправа — быццам стрэлы, Кедры ўлева, быццам пікі. Пагуляць яго аднойчы Запрасілі аднагодкі: «Квазінд! Што ты выглядаеш, Што стаіш, скалу падпёршы? Што не дужаешся з намі, З прашчы камень не запусціш?» Не сказаў нічога Квазінд, Не сказаў ні слова Квазінд, Да скалы ён павярнуўся, Абхапіў яе рукамі, Расхістаў і вырваў з глебы, Закруціў над галавою I ў раку яе закінуў, У імклівую Павэцін. Там скала і засталася. Вірам пеністым аднойчы Па Павэцін шпаркаплыннай Квазінд плыў з таварышамі Т бабра, Аміка, ўбачыў, Караля Баброў Аміка: Ён змагаўся з плынню грознай То ўсплываў, то ў хвалях гінуў. Не раздумваючы доўга, Квазінд кінуўся ў бяздонне, У вірах яго схаваўся, Ён пагнаўся за Амікам ІІа шалёнай вадаверці, Пад вадою ён так доўга Быў, што ўсе, хто гэта бачыў, Закрычалі: «Згінуў Квазінд! Болын нам Квазінда не ўбачыць!» Квазінд выплыў з перамогай: На плячы вісеў ягоным Сам Кароль Баброў забіты, I вада з яго сцякала. Вось такіх сяброў надзейных Гаявата меў, і першым Быў музыка, Чайбайабас, А другім — асілак Квазінд. Доўга ў згодзе жыў ён з імі, Вёў сардэчныя размовы, Доўга з імі дбаў ён разам Аб дабры для ўсіх народаў.