Читать «Йĕрсем çухалмаççĕ» онлайн - страница 55

— Атте-аннене те, хам ята та пӗлместӗп. Шыв лупашкинче тупнӑ мана. Ача ҫуртӗнче ҫитӗннӗ. Хӑш хулара — астумастӑп. Пӗрисем мана Мӗкӗте тесе чӗнеҫҫӗ, теприсем — Микула, виҫҫӗмӗшӗсем — Макар. Хӑшӗ тӗрӗс — татса калаймастӑп. Ҫав пӑтӑрмаха пула паспорт та илеймерӗм, тӗнче касса ҫӗрерӗм, ― малтанхи юррах юрларӗ Хлимун.

— Юптаратӑн, ― ҫавӑнтах чартӑм ӑна. ― Хлимун ятлӑ эсӗ. Микихвер ывӑлӗ. Хушамату — Жмотов. Чураш ялӗнче ӗснӗ. Вунпилӗк талӑк каялла Чурашра пулнӑ эс, аннӗ патӗнче… Наҫтаҫҫи ятлӑ вӑл. Ак мӗн каласа пачӗ аннӗ…

Амӑшӗн кӑтартӑвӗпе паллаштартӑм та, Хлимун хирлешме пӑрахрӗ. Ун уринчи пушмак йӗрӗсенчен ӑсталанӑ кӗмерккесене кӑтартсан, карт сикрӗ. Ҫапах нимӗн те каламарӗ, чӗнмерӗ.

— Утӑ уйӑхӗнче эс колонирен тухса тарнӑ. Патшалӑх пурлӑхне ҫаратнӑшӑн лекнӗ эс унта. Ма татах вӑрлатӑн?

— Чӑнах та, Чурашра алхаснӑччӗ. Юлташсем пӗрмай сӑйлаҫҫӗ. Хам та хӑналӑттӑм — укҫа-тенкӗ хӗсӗкрех. Ӗҫлес килмест. Ирӗксӗрех магазина кӗтӗм…

— Чурашра кӑна мар-ха, Уйкасра та пайтах аташнӑ. Ҫапла-и?

— Уйкас ӑҫтине те пӗлместӗп. Чӑнласах калатӑп: урӑх ҫылӑха кӗмен эпӗ.

— Тунатӑн эппин. Юрӗ, хам аса илтерем: шкул столовӑйенчен апат-ҫимӗҫ илсе тухнӑ эс.

— Кам курнӑ мана? Кам тытнӑ?

— Ыйтусене следователь парать. Уйкас магазинне эс виҫӗ хут кӗнӗ, апат-ҫимӗҫ сӑтӑрса тухнӑ.

— Тӗрӗс мар! Магазинта ӗҫлекенни, Лидия Гурьевна теҫҫӗ-и, хӑй йӑкӑртать, патшалӑх шучӗпе пуять… Тӗрмерен тухса тарнӑ тесе, пур преступление те ман ҫине йӑвантармалла-и?

— Татах асӑрхаттаратӑп: эсӗ мар, следователь тӗпчет, следователь ыйтать.

— Мана мар, Лидия Гурьевнӑна тӗрӗслӗр. Вӑл патшалӑха ҫаратать, тавар туянакансене куҫкӗрет улталать. Кашни ҫынтанах ик-виҫӗ пус йӑкӑртса юлать. Ахальтен мар вӑл шыҫӑнса-самӑрланса кайрӗ. Кайса пӑхӑр ун патне, сахал тӗл пулакан япаласем купипех тупӑнӗҫ унта. Хаклӑ хакпа ярӑнтарать те кайран «вӑрларӗҫ» тесе сас-хура сарать.

— Апла, Лидия Гурьевна кӗлетӗнче те пулнӑ эс?

— Ахӑ. Икӗ хутчен ун пурлӑхӗпе паллашрӑм. Нӗхрепӗнчен шӑрттан, типӗтнӗ аш илсе тухрӑм, анчах кил хуҫи аш-пӑш хухнине сисмерӗ те. Кулагина та шарламарӗ ун пирки.

— Вӗсем туслине ӑҫтан пӗлетӗн?

— Пӗлетӗп. Юнкунсенче курнӑҫаҫҫӗ вӗсем. Кулагин пырсан, чӗречесене утиялпа хупласа хураҫҫӗ, ҫутӑ хыҫалти пӗлӗмре кӑна ҫунать. Ӗненместӗр-тӗк, тӗрӗслеме пултаратӑр.

— Маруҫ мунчине мӗн шырама кӗтӗн?

— Нимӗнле Маруҫа та пӗлместӗп. Нимӗнле мунчара та пулман — пӗвере ҫӑвӑннӑ.

— Ҫак кепкӑна ӑҫта хӑвартӑн? — Маруҫ аппа панӑ сӑмсасӑр карттуса илсе кӑтартрӑм эпӗ.

— Тӗнчере тӗрлӗрен кӗнчеле, теҫҫӗ. Карттуссем те тем тӗрли пур. Таси те, вараланни те…

— Ҫак ҫӗҫ пӗрчисем камӑн тата? — Маруҫ аппа кӑкласа юлнӑ ҫӗҫ пайӑркине кӑлартӑм. ― Сан пуҫран тӑпӑлтарнӑскер вӑл. Эксперт ҫапла ӗнентерет. Мунчаран тухсан, ҫӗрулми кассисем урлӑ чупнӑ…

— Юрӗ, пытармастӑп: мунчара та пултӑм, нӗхрепре тупӑннӑ шӗвеке ӗҫрӗм те ҫанҫурӑм вӗриленсе кайрӗ. Чун-чӗм хускалчӗ, тӑтӑм та Уйкаса таплаттартӑм…

— Выртса тӑмалли, канмалли вырӑн санӑн — улмури. Ҫапла-и?

— Пӗлӗт айӗнче ҫывӑрас ҫук, паллах.